Ağıt – Mersiye

Estetik olgunun dereceleri vardır. Birlik, çeşitlilik ve bakışım, mikrokozmik güzel. Buna göre güzelin çeşitli modification değişkeleri vardır: Melankolik, yeis verici, coşturucu, ağıtlı gibi. Ağıt biraz daha estetik olanı mersiyedir. Biri halkın kültürel düzeyi ile parelel bir estetik algı diğeri daha eğitilmiş bir hüznü ifade eden mersiyedir. İkincisi Divan edebiyatı menşelidir, bu konuda örnek mersiyeler vardır, Baki’nin yazdığı Kanuni Sultan Süleyman Mersiye’si.

Gerdun ayağı tozuna eylerdi serfüru
Dünyaya hâk-i burgehi secdegâh idi

Kemter gedayı az atası kılurdu bay 
Bir lûtfu çok mürüvveti çok padişah idi

Canü cihanı  gözlerimiz görmese n’ola 
Ruşen cemali âleme Hurşid ü Mah idi 

Hurşide baksa gözleri halkın dola gelir
Zira görünce hatıra ol mehlika gelir

 Bakî

Bu mersiyenin ilk beyti 

Ey pây-bend-i dâm-geh-i kayd-ı nâm u neng
Tâ key hevâ-yı meşgale-i dehr-i bî-direng

Rahmetli Prof. Dr. Orhan Okay hocam bu şiiri anlatırken bu ilk beytin ağlamaktan dövünen bir insanın sesini verdiğini söylemişti. Özellikle d ve g harfleri ile sağlanan iç ahenk, d harfi ile dövünmek arasında bir ilgi var mı yok mu? Bu şiir  estetik eleştirmeni olmayan bir ülkede bir köşede kalmıştır.

Tedbîr-i katl-i Âl-i Abâ kıldın ey felek
Fikr-i galat hayâl-i hatâ kıldın ey felek

Berk-ı sehâb-ı hâdiseden tîgler çekip
Bir bir havâle-i şühedâ kıldın ey felek

İsmet-i harem-serâsına hürmet revâ iken
Pâ-mâl-ı hasm-ı bî-ser ü pâ kıldın ey felek

Sahrâ-yı Kerbelâ’da olan teşne leblere
Rîk-i revân ü seyl-i belâ kıldın ey felek

Tahfîf-i kadr-i şer’den endîşe kılmayup
Evlâd-ı Mustafâ’ya cefâ kıldın ey felek

Bir rahm kılmadun ciğeri kân olanlara
Gurbetde rûzgârı perîşân olanlara

Fuzulî bu mersiyesinde Kerbela’da Hz. Ali’nin nesline karşı yapılan katilamı anlatır. Bir tarihi vaka olarak kaleme alınmıştır. Felekten yakınarak anlatır, çok latif bir estetik düzeyi vardır. Olayın her türlü eleştiriye açık yapısına rağmen zerafetten nezahetten ve incelikten uzakla

şmamış sadece felekten şikayet etmiştir.insanın zihin ve kalp melekelerinin estetik inceliği  insanı da böyle estetik bir yoruma hazırlar. Halbuki Kerbela hakkındaki şiir ve nesirler büyük hakaretler ve kabalıklarla doludur, bir şahsın islam tarihine bu kadar kaba bir yol takması affedilir bir şey değildir. Böyle bir vahşi tutum neredeyde bir dine dönüşmüştür, kinden ve nefretten doğan bir garabet din.