KASTAMONUR.COM Sırlar ve Nurlar Şehrinden
ARAÇ TARİHİ BELGELER IŞIĞINDA GÜN YÜZÜNE ÇIKIYOR / Orhan SALCI
Kastamonu Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Başkanı Doç. Dr. Fahri Maden hocamız ile Kastamonu tarihi üzerine çok değerli çalışma ve eserleriyle tanıdıgımız Fazıl Çifçi hocamızın birlikte hazırladıkları, dört yıllık uzun bir mesai ve büyük büyük emek ürünü eser Araç Belediyesi’nin maddi katkılarıyla Sonçağ Yayınları tarafından yayınlandı.
Eser iki ana bölümden meydana gelmektedir. İlk olarak ilkçağlardan günümüze Araç ilçesinin tarihi gelişimi ele alınmaktadır.
Bu bölüm kaleme alınırken şimdiye kadar ilçe tarihi ile ilgili yapılmış akademik çalışmalar gözden geçirilmiş, arşiv belgeleri taranmış ve nihayet bu eserde transkripsiyonları verilen Kastamonu Şer’iyye Sicillerindeki Araç ilçemize ait bilgiler sunulmuştur. Aslında sadece Araç ilçemiz demek de eksik olur, Araç ilçemizden ayrılıp 1980’li yılların başında müstakil bir ilçe olan İhsangazi ilçemiz hakkında çok önemli bilgi ve belgeler sunulmuş..
İkinci bölüm bu çalışmanın en orijinal kısmıdır ve Araç ilçesi tarihinin arşivlerin tozlu mahzenlerinde kalmış 1673-1910 yılları arasına ait mahkeme kayıtları gün yüzüne çıkartılmış.
Keza Osmanlı dönemine ait yerel ve şehir tarihi araştırmalarının ana kaynaklarından olan şer’iyye sicilleri (mahkeme kayıtları) çok zengin bilgileri bünyesinde barındırmaktadır. Bu çalışmayla ortaya çıkan bilgiler, Araç ilçemize ait müstakil sicil defterlerinin yok olup günümüze ulaşmamasının ne büyük bir kayıp olduğunu da bir kez daha anlamamızı sağlıyor.
Araç İlçesi köyleri, aileleri ve sülale adlarına dair çok önemli bilgileri bu eserde bulmak mümkün.
Eserde Araç tarihiyle ilgili neler yok ki!
İki yüzden fazla şer’iye sicil defteri defalarca taranarak toplam 1506 adet mahkeme kaydına ulaşılan bu eserde Araç ilçe merkezinin ortaya çıkışına, Osmanlı döneminde Araç’a bağlı Mergüze (İhsangazi), Sırt (İğdir), Küre-i Hadid ve Boyalı gibi yerleşim birimlerindeki cami, tekke, zaviye, türbe ve vakıf eserlerine, köy isimleri, soy ve sülale adlarına, mesleklere varıncaya kadar paha biçilmez bilgiler bölge tarihinin meraklılarına hazineler sunmaktadır.
Bu tür bilgilere kolaylıkla ulaşmak amacıyla eserde her mahkeme kaydının başına hüküm özetleri verilip bu özetler “İçindekiler”de de yer almıştır. Eserin sonuna eklenen ve Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nin değerli hocalarından, kendisi de bir Araçlı ve Araç tarih araştırmacısı ve gönüllüsü olan Oycalı köyünden Prof. Dr. Eyüp Akman’ın hazırladığı “Dizin”de bulunan yer adları ve sülale isimleri pratik olarak eserden istifade sağlamaktadır.
Bölgede yaşayan ünlü-şanlı aileler ve sülaleler, tarihi süreçte yaşanan hadiseler, ecdadın ihya ettiği hayır eserleri ve vakıflar, ticari gelişmeler, bölgedeki Türk yerleşiminin yapısı ve daha fazla detay bu eserde.
Hayır sahipleri kadar, ünlü eşkıyalar da bu eserde.
Eserin “Önsöz”ündeki şu ifadeler bu eserlerin hazırlanmayı amacı açısından çok dikkat çekici: “Türklerin Araç bölgesini yurt tutmaları sırasında yeni yeni köyler kurmaları ve buralara Türkçe adlar vermeleri, bu isimlerin tarihi belgeler okunarak tespit edilmesi ve anlaşılması yapmış olduğumuz Kastamonu şer’iyye sicilleri üzerine çalışmanın önemini artırmaktadır. Keza yer adlarının günümüzde uğradığı erozyon ve asli hüviyetinden uzaklaşmasının önüne geçilmesi açısından bu tür belgelerin yayınlanması ve eski köy isimlerinin gün yüzüne çıkması önem arz etmektedir.
Yer adlarının asli hüviyetleriyle derlenmesi ve kayıt altına alınması, Selçuklu ve Osmanlı yadigârı köy ve mevki adlarımızın muhafazası, değiştirilmesinin önüne geçilmesi açılarından bu tür çalışmaların diğer bölgeler için de yapılması temennimizdir.
Ayrıca bu çalışmamızın özellikle köy ve aile tarihlerine kaynaklık etmesi temel amaçlarımızdandır.”
Bu değerli çalışmanın Araç ilçesi özelinde Kastamonumuzun tarihine ışık tutması açısından diğer ilçeler için de örnek teşkil edeceği muhakkaktır.
Bu eserin ortaya çıkmasında ve yayınlanmasında Kastamonumuzun ve Araç’ımızın yetiştirdiği Kavacık köyünden Nail Tan Bey’in de öncü olduğunu öğreniyoruz.
Araç Belediyesi’nin maddi katkıları da teşekküre değer. Böyle bir hizmet, vefa ve özveri için Doç. Dr. Fahri Maden ve Fazıl Çifçi hocalarımıza müteşekkiriz. Tüm Kastamonu ve Araç halkı adına Allah emeklerini zayi etmesin, yeni çalışmalarına vesile olsun temennisiyle kendilerini canı gönülden kutluyoruz.
Atalarımız “marifet iltifata tâbidir” demişler.
“Müşterisiz metâ zâyidir” demişler.
Ömürlerinden dört yıllarını vererek ortaya koydukları bu eser Fahri Maden ve Fazıl Çifci hocalarımız adına iftihar vesilesi ve sadaka-i câriye olacaktır inşaallah.
Lakin başta Araç ve İhsangazi ilçelerimizin eşrafına, esnafına, muhtarlarına ve bu şehrin bütün evlatlarına 1500 sayfayı bulan bu dev esere ve bu eseri ortaya çıkaran emeğe saygı ve sahiplenmek gibi bir vazife yükler.
Bu eser her köy muhtarlığı kütüphanesinde, bütün resmi ama özel kütüphanelerde bulunmalı.
Ki benzer çalışmalar, daha kapsamlı çalışmalar bundan sonra da devam etmeli..
- Var mıyız? - 1 Eylül 2024
- Yetim Yeter - 15 Ağustos 2024
- Meta’nın Esiri mi Oluyoruz.. - 2 Ağustos 2024
- Nerde Çokluk… - 24 Temmuz 2024
- Kurban Kesmek mi, Kurban Olmak mı? - 16 Haziran 2024
- Türk’ün En Büyük Düşmanı - 9 Haziran 2024
- Maarif Modeli Üzerine - 29 Nisan 2024
- Kendini Gizle Dinini Değil.. - 24 Mart 2024
- Köy Hocası Deyip Geçmeyin - 10 Aralık 2023
- Boykot Silahtır - 1 Kasım 2023
