Günümüzden 800 yıl önce yaşamıştır. Kastamonu’nun ilk fatihi Emir Kara Tekin Bey’in soyundan geldiğine inanılır. Kastamonu’yu Bizans’tan son defa kalıcı olarak fetheden Selçuklu Türk komutanıdır. Yani Kastamonu Fatihi olarak bilinir.

 

Gerçek ismi Hüsameddin Çoban olan bu bey, Selçukluların Bizans’a karşı Kuzey Anadolu’daki askerî üssü olan Kastamonu’da geniş yetkilerle donatılmış olarak valilik yaptığı için kendisine Beylerbeyi/ Emirü’l-Ümera unvanı verilmiştir. Selçuklu kaynaklarında Beylerbeyi Hüsameddin Çoban Bey olarak, kendisinden saygıyla bahsedilir.

 

Selçuklu şehzadelerinin eğitimiyle meşgul olduğu için Atabey unvanı almıştır. Bizans’a karşı gerçekleştirdiği askerî harekâtlarda başarılı olduğu, Müslümanlar adına cihat ettiği için Gazi sıfatıyla anılmıştır. Kastamonu halkı onu Atabey Gazi adıyla bilir ve minnetle, rahmetle anar.

 

O, Bizans’a karşı Kastamonu’nun batısında Bolu istikametinde akınlarda bulunurken, emrinde Oğuz/ Türkmen boyları vardı. Bu boyların içinde Kayı ve Bayat boylarının ismi daha fazla öne çıkmıştır. Hüsameddin Çoban Bey (Atabey Gazi), Selçuklu sultanı I. Alâaddin Keykubâd’ın emriyle Sinop’taki Türk donanmasının başına geçerek Kırım, Suğdak, Kıpçak Türkleri ve Rus kabilelerinin üzerine sefere çıkmış; Cenevizlilerin elinden Suğdak limanını/kalesini almış, Kıpçak boylarına ve Rus kabilelerine boyun eğdirmiş, onları Selçuklu egemenliği altına sokmuştur. Karadeniz ticaret yollarının güvenliğini sağlamış, bölgede Selçuklu rüzgârı estirmiştir (M.1223-1227).

 

Kırım’da cami yaptırmış, Kadı (yönetici) tayin etmiş, kale komutanı atamış, hayır hasenatta bulunmuş ve aldığı zengin ganimetlerle Kastamonu’ya dönmüştür. Atabey Gazi, böylece Kırım ve Rusya Fatihi unvanını da hak etmiştir. Beraberinde getirdiği Kıpçak ailelerini Kastamonu, Sinop, Karabük ve Bartın yörelerine yerleştirmiş, bunların gençlerini askere alarak onları da Bizans’a karşı savaşa yönlendirmiştir.

 

Kastamonu’yu, Kale çevresinde küçük bir askerî garnizon olmaktan kurtaran Atabey Gazi, gerçekleştirdiği imar faaliyetleri sonucunda bugünkü Kastamonu şehrinin temellerini atmıştır. Kendi adına yaptırdığı Atabey Gazi Camii ve Atabey Gazi Medresesi çevresinde iki ayrı mahalle onun adıyla anılmıştır. Tosya yolu üzerinde de bir han/kervansaray yaptırmıştır. Onun hizmetindeki devlet adamları da şehre yatırımlar yapmışlardır. Dolayısıyla bu büyük Türk beyi, aynı zamanda şehir kurucusudur.

 

Atabey Gazi, yaptırdığı eserlere, zengin gelirler ayırmış, bu eserlerin halka iyi hizmet vermesini ve ayakta kalmasını sağlamıştır. Bazı köylerin gelirlerini bu eserlere vakfetmiş/bağışlamıştır. Hatta Medine’deki Hz. Peygamber kabrinin bakımına harcanmak üzere para da göndermiştir. Kastamonu yöresinde kimseyi aç açıkta bırakmayan Atabey Gazi, Kastamonu’da Sosyal Devlet anlayışını ilk uygulayanlardandır.

Atabey Gazi, uzun bir ömür sürdükten sonra vefat etmiş, Kastamonu’da Selçuklular adına kurduğu beyliğe ise zamanla Çobanoğulları Beyliği adı verilmiştir. Selçuklu devlet hizmetinden hiçbir zaman ayrılmayan bu uç  Beyliği’nin başına Hüsameddin Çoban Bey (Atabey Gazi)’den sonra oğlu Alp Yörük ve onun oğlu Muzaffereddin Yavlak Arslan (Muzaffereddin Gazi) ve onun da oğlu Nasreddin Mahmud Bey geçmiştir. Böylece yüzyıl boyunca bu beyler Kastamonu’yu idare etmişler ve daha sonra yönetimi başka bir Türk hanedanı olan Candaroğulları’na bırakmışlardır. 

Atabey Gazi ve onun soyundan gelen beyler ile sonraki dönemlerde Kastamonu tarih ve kültürü içinde isminden bahsettirmiş, yöreye emeği geçmiş bütün büyüklerimizi rahmetle anıyor, atalarımıza yaraşır işler yapmayı ve böyle evlatlar yetiştirmeyi Yüce Allah’tan diliyoruz.