KASTAMONUR.COM Sırlar ve Nurlar Şehrinden
Bediüzzaman ve Ayrıntı
Bir zaman bir sultan varmış, servetçe onun pek çok hazineleri vardı. Hem o hazinelerde her çeşit cevahir, elmaz ve zümrüt bulunuyormuş. Hem gizli pek acaip defineleri varmış. Hem kemalatça sanayi-i garibede pek çok mehareti varmış. Hem hesapsız fünun-ı acibeye marifeti ihatası varmış. Hem nihayetsiz ulum-ı bediaya ilim ve ıttılaı varmış.
İşte her cemal ve kemal sahibi kendi cemal ve kemalini görmek ve göstermek istemesi sırrınca o Sultan-ı Zişan dahi istedi ki bir meşher açsın, içine sergiler dizsin, ta nasın enzarında saltanatının haşmetini, hem servetinin şaşaasını, hem kendi sanatının harikalarını hem kendi marifetinin garibelerini izhar edip göstersin. Ta cemal ve kemal-i manevisine iki vecihle müşahade etsin. Bir vechi bizzar nazar-ı dakaik aşinasıyla görsün, diğeri gayrın nazarı ile baksın.
Bu parağraflar On Birinci Söz’ün başı. Öyle bir metinle karşı karşıyayız ki kullanılan kelimelerin hepsi sanat ve estetik, güzellik kelimeleri, ibadet diline hakim Bediüzzaman, bakmak ve ayrıntıyı görmek ve anlatmak biline hakim Bediüzzaman, estetik ve sanat ve güzellik kelimelerine hakim bir Bediüzzaman ve onları yerinde kullanan bir Bediüzzaman.
Üstad Üzeyir Şenler’e demiş ki, Ömer Özcan anlatıyor. “Risale-i Nur’un hakiki sahipleri çok ama çok sonra gelecek “Ben de bu beyanın altına “Anlaşılan biz onları göremeyeceğiz, izah edilemeyen bir hayranlık yansıtılmaz, anlatılmaz” Bediüzzaman’ın gizli biyografı Ömer Özcan dedi ki, “Aynen öyle Himmet hocam” Kant’ın, Hegel’in Spinoza’nın estetik bahislerini okudum, öğrencileri ve buyük sanat felsefecisi ve filozofu olan büyük adamların beyanları üzerine kıyametler koparıyor, Kant’ın sanat felsefesinin dünyada bir numarası neye güzel denir, güzellik nasıl bir şeydir, diğerleri de öyle. Bütün sanat ve estetik, mimarı, şiir, görsel sanatlar bu adamların kuramsal fikirleri ile dolu.
Üstadın felsefeye karşı nasıl bir tutum takındığı eserlerinde beyan edilmiş, en cami beyanı Asa-yı Musa’nın başındaki bir yazıda felsefeye karşı eleştirel bir tutum takınıyor.
Aziz, sıddık kardeşlerim, Madem Risale-i Nur, makine ile taammüm etmeye başlamış ve madem felsefe ve hikmet-i cedideyi okuyan mektepliler ve muallimler çoklukla Risale-i Nur a yapışıyorlar. Elbette, bir hakikat beyan etmek lâzım geliyor, şöyle ki: Risale-i Nur un şiddetle tokat vurduğu ve hücum ettiği felsefe ise mutlak değildir, belki muzır kısmınadır. Çünkü felsefenin hayat-ı içtimaiye-i beşeriyeye ve ahlâk ve kemâlât-ı insaniyeye ve sanatın terakkiyâtına hizmet eden felsefe ve hikmet kısmı ise Kur ân ile barışıktır. Belki Kur ân ın hikmetine hâdimdir, muâraza edemez. Bu kısma Risale-i Nur ilişmiyor. İkinci kısım felsefe ise dalâlete ve ilhada ve tabiat bataklığına düşürmeye vesile olduğu gibi sefâhet ve lehviyât ile gaflet ve dalâleti netice verdiğinden ve sihir gibi harikalarıyla Kur ân ın mucizekâr hakikatleriyle muâraza ettiği için, Risale-i Nur ekser eczalarında mizanlarla ve kuvvetli ve burhanlı muvâzenelerle felsefenin yoldan çıkmış bu kısmına ilişiyor, tokatlıyor; müstakim, menfaattar felsefeye ilişmiyor. Onun için mektepliler, Risale-i Nur a itirazsız çekinmeyerek giriyorlar ve girmelidirler..
Üstad kayıtsız bir şekilde felsefeye karşı değidir, bu kendi ifade ediyor. Bir hakikatı beyan etmek lazım geliyor , diyor. Hakikat felsefeye karşı aldığı tavır. “Risale-i Nur’un şiddetle tokat vurduğu ve hücum ettiği felsefe ise mutlak değildir, belki muzır kısmınadır.” Ne demek mutlak değildir, yani topyekün kayıtsız felsefeye karşı değidir. Ya neye karşıdır muzır kısmına. Onu ayrıntılı izah ediyor
İkinci kısım felsefe ise dalâlete ve ilhada ve tabiat bataklığına düşürmeye vesile olduğu gibi sefâhet ve lehviyât ile gaflet ve dalâleti netice verdiğinden ve sihir gibi harikalarıyla Kur ân ın mucizekâr hakikatleriyle muâraza ettiği için, Risale-i Nur ekser eczalarında mizanlarla ve kuvvetli ve burhanlı muvâzenelerle felsefenin yoldan çıkmış bu kısmına ilişiyor, tokatlıyor; müstakim, menfaattar felsefeye ilişmiyor. Onun için mektepliler, Risale-i Nur a itirazsız çekinmeyerek giriyorlar ve girmelidirler.
Burada bir cümle var onun felsefeyle ne kadar ayrıntılı meşgul olduğunu ve tasnif ettiğini gösteriyor.
Çünkü felsefenin hayat-ı içtimaiye-i beşeriyeye ve ahlâk ve kemâlât-ı insaniyeye ve sanatın terakkiyâtına hizmet eden felsefe ve hikmet kısmı ise Kur ân ile barışıktır. Belki Kur’ân’ın hikmetine hâdimdir, muâraza edemez. Bu kısma Risale-i Nur ilişmiyor.
Bediüzzaman bu muzır felsefenin de insanlığa yararlı olan felsefenin de ayrıntılı bir okuyucusu ve eleştirmenidir. O büyük bir felsefe eleştirmenidir. Üniversitede Bediüzzaman ve Batı Felsegesine Bakışı diye bir ders olmalı. Allah’ın bu metinlere bir büyük sahip gönder, asıl maarif savaşı budur. Ama biz felsefe.bilmiyoruz ki .
Bak şimdi
Hayat-ı ictimaiyeyi beşeriyeye
Ahlak
Kemalat-ı insaniye
Sanatın terakkiyatına
Hizmet eden felsefe ile Kur’an barışıktır, belki Kur’an hikmetine hadimdir, muaraza edemez.
İnsanlığın sosyal hayatı ile ilgili felsefesini bilen ve onların insanlığa faydalı olduğunu bilen ve oena ilişmiyen Bediüzzaman. Onlar nelerdidr, bu felsefeyle tevağğul etmiş, istinas etmiş, bir kişinin sözü. Kendi de çok uğraştığını söylüyor felsefe ile çünkü dinlere ve tevhidi bakış açısına aykırı olduğunu bilen Bediüzzaman bu muzır fikirleri bilmesi gerekir, kötüyü bilmeden iyiyi anlatamayız. Hocam Orhan Okay bana felsefe okumamı doktora ve yüksek lisansda telkin etmişti, ben de okudum, bana yeni bir dünya açtı, şimdi dünyadan haberi olmayan insanlar osmanlıca yok sanat estetik yok her gün sayısız doçent türüyor, fetöcü yüksek lisans öğrencileri beni rektöre şikayet ettiler, estetik okutuyor diye Isparta’da. Rektör de tavar adamı değil bir garip adamdı beni sürgün etmekle tehdid etti, Nasıl ilim ileri gitsin, ben üç yıl sözlü sınavına gittim geldim, şimdi yok. Nasıl oluyor, ama kafalarına uygun bulduklarını sözlü yapmadan doçent yaptılar, işte bir ülke kim haklı. Ben hakkımı üç yılımı nasıl yediklerinin hakkını nasıl arayayım, ara bulursun.
Bediüzzaman’ın tanımak ve tanıtmak isteyen batı felsefesini iyi bilmeli. Ahlaka hizmet eden felsefe hangisi onu Bediüzzaman biliyor, biz biliyor muyuz, hayır. Ama onları tasnif etmiş, sonra kemalat-ı insaniye, kemalat-ı insaniyeye hizmet eden felsefe neydir, mesela mimari hep estetik üzerine kurulmuş, sanayinin birçok dalı hepsi bir sanat felsefesiyle yerini almış. Süsleme sanatları vesair. Bunları biliyor Bediüzzaman biz bilmiyoruz, varsa Dördüncü Söz yoksa Dokuzuncu Söz.
Asıl önemlisi sanatın terakkiyatına, Bediüzzaman estetik ve sanat felsefesi okumuş hem de okumuş kelimesiyle ifade edilmez. Bütün sanat ve estetik kuram ve kelimelerini biliyor, yukardaki cümlede mesela
Sultanı anlatırken kullandığı cümleye bak. “Hem kemalatça sanayi i garibede pek çok mehareti varmış.. Garip sanatlar neler hem de pekçok, bunlar ifadelerinde var, onun ayrıntılı bir felsefe eleştirisi var, bu yüzden Mustafa Özcan’ın aldığı cümleleri bir ümit ışığı ile baktım. Çünkü böyle insanlar görmedim, göreceğim de yok. Kimsenin Bediüzzaman diye bir problemi yok, olsaydı keşke. Muğla’da Uluslararası Kant sempozyumuna katılmıştım, bütün dünya ölkelerinden Kant konusunda uzman kişiler gelmişti, ben de Yahya Kemal ile Kant’ın yücesini karşılaştırmıştım.
Daha harika bir cümle var, bilmeye mütevakkıf, Kur’an bu felsefenin dört çeyidi ile barışıktır diyor, Kur’an da kemalat-ı insaniye, sanat, hayat-ı ictimaiyeyi insaniye, ahlak bu dört çeşitle barışık bu alanlar hakkında bilgimiz yok, ama Bediüzzaman Kur’an‘ın onlarla barışık olduğunu söylüyor. Ana burada ayrıntıya girmiyor, keşke girseydin, Efendim. Kuran’ı sadece okumanın bile taammüm etmediği bir ülkede bunlarla Kur’an arasındaki bağlantıyı kim ortaya çıkarır. Çıkarabilir.
Bunlarla barışık olan Kur’an ve Risale-i Nur’un barışık olduğu bahisleri kim bilebilir, bunları kim kendine aksal gaye yapmış. Aydınımızın elinde Kur’an felsefesi ve sanatı, estetiği konusunda bir kitap var mı, Ak Parti herşeyi yaptı diyelim ama sanat ve din ve eğitim konusunda birşey yok. Tarihi bir fırsat elimize geçmişken heba ettik. Sadece köprüler yaptırdım gelip geçmeye, çeşmeler yaptırdım suyun içmeye, ötesi yok. Köy Ensitüleri açılmış eğitimi yanlış ama adamlar bakmış ki başka türlü olmaz çocuğu koparıp getirmişler, ne kadar insan zehirlenmiş. Biz de yapsaydık bu tür yatılı kır okullarını yetiştirseydik, ama biri yaptı, ama ilerisi siyasi örgüt olan bir şey, zaten bu ülkede eğitim siyasi fikirlerin arenası kim ne diyebilir, bir kapısında siyasi levha yok.
Bediüzzaman çok büyük hedefler gösteriyor ama biz okuyup geçiyoruz, izah eden perde oluyor, Kırkıncı Hoca perdeleri açtı biz gördük, izah edemeyen bu büyük adamı perde diye takdim eder. Kelimeye bakma sakın o da perde. Bırak metin kalsın yerde.
Nihayetsiz ulum-ı bediaya ilim ve ıttılaı varmış, bu cümleye bak Sultan böyle bir sultanmış, ulum-ı bedia ne demek. Bedia bir estetik bir de görülmemiş harika demek. Bu ilimler neler onları bilmeyen bu cümleyi nasıl kullansın, bedia ayrıca sıradan güzellikten farklı, sıradan güzellik beş duyu tarafından kuşatılır, ama her güzellik kuşatılamaz, hayret verir, gökyüzü okyanus dağlar gibi. Allah da güzeldir ama o secde edilen bir güzelliktir ihata edilmez, ihata edilmeyen hayrete neden olur.Bayburtlu teyze İstanbul’a gitmiş, denizi görünce oğluna “Ola Memmet bu ne biçim çoruğ” demiş.
Kemal, cemal, mehşer, sergi, görmek, göstermek, enzar, haşmet, saltanat, şaşaa, harika, marifet, garibe, izhar, müşahade, nazar-ı dekaik aşina. Bu son cümle sanat eserlerindeki incelikleri görmeye aşina, sanat ayrıntıyı görmektir demişler, işte onun gibi, Bediüzzaman bir ayrıntı Üstadı. Kur’an’da öyle ayetler seçmiş ki hep ayrıntı. İnceliklere aşina bakış, bize ise derinlikleri görmek yasak. Ünlü ressamlar renkleri keşif seyahatları yaparlarmış. Bedri Rahmi “insan ömrü yeşilin tonlarını ayırmaya yetmez” diyor. Demek ne kadar bakmış. Yukarıdaki kelimelerin hepsi seçilmiş ayrıntıyı gören bir etimolog, bir fransız atasözü şeytan ayrıntıdadır, anladım şimdi. Ayrıntı görülmeyeni görmek.
- On Dokuzuncu Söz Üzerine - 26 Eylül 2023
- Bir Gece Şiiri - 22 Eylül 2023
- Bülbül Şiiri / Mehmet Akif ERSOY - 11 Eylül 2023
- Hizmet Rehberinden – 2 - 3 Eylül 2023
- Malazgirt Savaşı ve Türk – Kürt Kardeşliği - 26 Ağustos 2023
- Hizmet Rehberinden - 24 Ağustos 2023
- Hikmet-i Amme, Umumî Hikmet - 17 Ağustos 2023
- Güzellik ve Peygamber - 13 Ağustos 2023
- Güzel ve Estetik Yorumlar - 11 Ağustos 2023
- Bakmak, Görmek ve Göstermek - 9 Ağustos 2023
