KASTAMONUR.COM Sırlar ve Nurlar Şehrinden
1266 (1849-50) OSMANLI SALNAMESİNDE KASTAMONU
Takdim
Büyüklerimizin dilinden zaman zaman “Üsküdar’a kadar Kastamonu” sözünü duyarız. Ancak sözün doğruluk derecesi nedir pek bilinmez. Kastamonu, Anadolu tarihinin en kadim şehirlerinden biri olmasının yanısıra, Anadolu’daki İslam medeniyetinin de omurgasını oluşturan bir kaç şehirden biridir.
Tarihin dalgalı seyri içersinde iniş-çıkışlar yaşayan her varlık gibi Kastamonu Vilayeti de zaman zaman ve özellikle Cumhuriyet Türkiyesi tarihinde inişler ve çıkışlar yaşamıştır, yaşamaktadır.
Bilinen sekiz bin yıllık tarihinde bölgesinin idari, siyasi, iktisadi, ilmi ve medeniyet başkenti olan Kastamonu, 1461 yılında savaşsız bir şekilde Osmanlı’ya katıldıktan sonra da Batı Karadeniz Bölgesi’nin merkezi olma özelliğini sürdürmüştür.
Dört yıl kadar Fatih Sultan Mehmed Han’ın oğlu Cem Sultan, yirmi yıl kadar Yavuz Sultan Selim Han’ın kardeşi Şehzade Mahmud ve ardından oğlu Şehzade Orhan’ın valilik yaptıkları birkaç şehzade şehrinden biridir.
Önemli çalışmalara konu olmakla birlikte akademisyenler, tarihçiler, araştırmacılar için Kastamonu henüz bakir bir alan sayılır.
Tanzimat sonrası basılmaya başlanan Salnameler üzerinden daha derli toplu ve resmi bilgiler elde edilmekle birlikte, ne yazık ki Kastamonu bu alanda da yeterince araştırılmış değil. Bazı Salnameler, bazı araştırmacılar ve akademisyenler tarafından araştırılmış ve yayınlanmış olsa da, bütüncül-mukayeseli, nitelikli araştırmalar ve yayınlara ihtiyaç var. Salnameler öncesi dönemdeki Kastamonu Vilayeti tarihi çok daha bilinmezlerle doludur. İstanbul’a çok uzak olmayan, İstanbul ve Osmanlı idari, siyasi, manevi, askeri, bürokrasi hayatında derin izler bırakmayı başaran şehirlerin önde gelenlerinden olmasına rağmen bilinmezliği, görülmezliği bu kadar başarabilen başka bir şehrimiz var mıdır, bilemiyorum.
İncelememize konu olan 1266 Hicri, 1850 miladi yılına ait Osmanlı Salnamesine göre Kastamonu Eyaleti’nin idari sınırları, İstanbul Boğazı’ndan başlayıp Samsun ilimize kadar uzanıyor.
Tarihi boyunca neredeyse her devirde Kuzey – Batı Anadolu’nun merkezi olan, 1840’lı yıllardaki düzenlemeye göre Kastamonu Eyaleti olarak adlandırılan bölge, bu günkü İstanbul’un bir kısmı, Kocaeli, Adapazarı, Düzce, Bolu, Zonguldak, Bartın, Karabük, Kastamonu ve Sinop ilimizden oluşuyor. Kısa da olsa değişik dönemlerde Bolu’dan yönetildiğini, Ankara’ya bağlandığını da öğrendiğimiz Kastamonu Vilayeti, 1841 ile 1860’lı yılların ortalarına kadar “Eyalet” olarak kabul edilmiş.
Tanzimat sonrası yayınlanan salnamelerin neredeyse tamamına yakınında sınırlarının değiştiğine şahit olduğumuz Kastamonu’nun 1850 yılı sınırları hususunda en ilgi çeken ayrıntı, Kastamonu sınırlarının batı yönünde Bolu’nun ötesine geçip Boğaz’a ulaşıyor;
Doğu yönünde Samsun ilimize kadar uzanıyor olmasının yanısıra; yüzyıllar boyu Kastamonu Vilayeti sınırları içersinde yer alan Çankırı’nın ve dahası Tosya’nın Kastamonu Eyalet ve vilayet sınırları dışında tutulmuş olmasıdır.
Elimizde bulunan 1266 yılı Osmanlı Salnamesinin, Kastamonu Eyaleti sınırlarının İstanbul’un Şile, Kartal, Beykoz gibi Anadolu yakası topraklarını da içine aldığını göstermesi; “Üsküdar’a Kadar Kastamonu” sözünün bir şehir efsanesi değil, tarihi bir gerçeklik olduğunu isbat ediyor.
1266 (1850) yılı Osmanlı Salnamesi, Kastamonu hakkında epeyce bilgi içermekle birlikte, orjinal metin 70,71 ve 72. sayfası, Kastamonu Eyaleti idari sınırlarına ayrılmış. İlerleyen zamanlarda salnamenin tamamını olmasa bile, Kastamonu’ya ait bilgilerin tamamını yayınlamayı ümit ediyor, siz okuyucularımızı salname ile başbaşa bırakıyoruz.
KASTAMONU EYALETİ
A) LİVÂ-İ KOCAELİ
İzmit mea Nevâhî-i Ayvacık ve Bahçacık ve iki köy, Nâhiye-i Karamürsel, Yalakâbad, Nâhiye-i Pazarköyü mea Görele, Adapazarı mea Sapanca, Akhisar köyü, Sarayçayır, Taraklı Yenicesi, Dodurga, Hendek (nâmı diğer Akyazı), Karasu (nâmı diğer Pazarsuyu) Şeyhler, Nâhiye-i Kandıra, Nâhiye-i Gımas, Nâhiye-i Şile, Nâhiye-i Beykoz (namı diğer Yoros) Nâhiye-i Kartal mea Aydos, Nâhiye-i Kökbüze, Nâhiye-i Taşköprü, Beşdivan, Nâhiye-i Ağaçlu, Nâhiye-i Akabad
B) LİVÂ-İ BOLU
Bolu, Nâhiye-i Dörtdivan, Çufa, Gerede, Mudurnu, Nâhiye-i Kıbrıscık, Pavlî-i Bolu, Düzce mea Gökarpa, Kiş mea Efnani, Üskübi, Akçaşehiri Bolu, Bender Araklı, Alaplı mea Samaku, Hisarönü (nâmı diğer Filyos) Yılanlıca, Devrek, Derkene mea Sekizdivan, Seken (Singin)
C) LİVÂ-İ VİRANŞEHİR
Viranşehir, Şehabeddin, Karesi Kavak mea Kızılbel, Yenice-i Eflani, Aktaş, Oğlakdere, Topraklı, Borlu (nâmı diğer Safranbolu, Yığın (Gölpazarî-i Bolu), Eflanî-i Borlu, Ovadüzü, Keçenos (namı Diğer Ulus), Zerzene, Amasra, Bartın (namı diğer Oniki Divan), Çarşambayolu, Perşembe (namı diğer Yedidivan), Yörükânı Taraklı
D) LİVÂ-İ KASTAMONU
Kastamonu mea Nevâhî-i Azdavay, Boyalu, Sırt, Araç, Eflani, Daday, Çakılna, Zarı, Hoşalay, Cide, Devrekani, Küre-i Hadid, Göl mea Daday, Küre-i Nühas, Nâhiye-i İnebolu, Sorgun, Kastamonu, Taşköprü mea Kevni, Nâhiye-i Gökçeağaç mea Akyürek, Mergüze
E) LİVÂ-İ SİNOP
Sinop mea Nevâhî-i Saray ve Gerze ve Karasu ve Yayıklı ve Çarşamba ve Gregor, İstefane (namı diğer Sahil, Ayandon (Ayancık), Ginolu nâmı diğer Abana mea Evrenye, Akkaya, Çakullu, Boyabad mea Nevâhî-i Kuluz, Sakûd ve Yurtan, Nâhiye-i Durağan.
Kastamonu Eyalet Valisi;
Vezir Selim Paşa
Kocaeli;
Kaymakam, Mîri Mîrân Osman Paşa
Bolu;
Kaymakam, Mîri Mîran Hamdi Paşa
Viranşehir;
Kaymakamı Sâniyeden Es’ad Efendi
Sinop;
Kaymakamı Mîri Mîran Tufan Paşa
- Var mıyız? - 1 Eylül 2024
- Yetim Yeter - 15 Ağustos 2024
- Meta’nın Esiri mi Oluyoruz.. - 2 Ağustos 2024
- Nerde Çokluk… - 24 Temmuz 2024
- Kurban Kesmek mi, Kurban Olmak mı? - 16 Haziran 2024
- Türk’ün En Büyük Düşmanı - 9 Haziran 2024
- Maarif Modeli Üzerine - 29 Nisan 2024
- Kendini Gizle Dinini Değil.. - 24 Mart 2024
- Köy Hocası Deyip Geçmeyin - 10 Aralık 2023
- Boykot Silahtır - 1 Kasım 2023
