Kelimeler & Kavramlar

Eyyâm-ı Bâhur Nesîmi tâzeler pejmürde olmuş berg-i ezhârı Havâ-yı dilkeşi nevrûz eder eyyâm-ı bâhûru                                                                         …

Ehl-i Beyt Hakkındaki Ayet ve Hadisler Dr. Muhammed Sadık Hamidi Kur’an-ı Kerim ve hadis-i şeriflerde yerini bulan Ehl-i Beyt konusu çok önemli olmasına rağmen ne yazık ki, bugün bir çok Müslüman tarafından yeterince bilinmemektedir. Ehl-i Beyt’in kelime anlamı, “ev halkı” demektir. Terim anlamı ise; “Peygamber Efendimiz’in ev halkı”dır. Ev halkının …

KESEL – TEMBELLIK  Tembel olma durumu, tembelce davranma, çalışmayı, iş görmeyi sevmeme, çaba göstermekten, sıkıntıya katlanmaktan, kaçma ve vücuttaki herhangi bir organın tıbbî fonksiyonunu yerine getirmede yavaşlık göstermesi manaları için kullanılır. Tembel kelimesi farsçadır. Bu kelime tembel şeklinde de kullanılır. (Meydan Larous, Tembel mad.) Tembellik kelimesinin Arapça karşılığı “kesel”dir. Tembellik manasında …

VÜCÛH VE NEZÂİR (ﻭﺟﻮﻩ) (ﻧﻈﺎﺋﺮ) Organ, görünüm, başlangıç; yüz, cihet, yol, kast, niyet, aynı lafız ve harekelere sahip olan bir kelimenin Kur’ân’ın içinde geçtiği her bir yerde değişik anlam taşıması anlamında bir ulâmu’l-Kur’ân ıstılahı. Kur’ân İlimleri İçerisinde Vücûh Ulûmu’l-Kur’ân başlığı altında yer alan çalışmalar, daha ziyade Kur’ân’ın anlaşılmasına yardımcı olan …

ZEVAİD ( ﺯﻭﺍﺋﺪ ) Fazlalık, ek, ilave anlamına gelen “zaid”in çoğulu. “Zade” kökünden “ziyade” mastarı; artmak, çoğalmak, arttırmak, bahşetmek anlamlarına gelir. Zevaid, bir hadis ilmi terimi olarak; belli bir kitap veya kitapların belli kitap veya kitaplardan fazla ve farklı olarak kapsadığı hadisler, bir kitaba sonradan yapılan ilaveler anlamına gefir. Fıkhın …

Emanet  ve Vedîa Mefhumları Hakkında  EMANET  Birisinin koruması için bırakılan maddi ve manevi hak. Emniyet edilip inanılan şey. Peygamberlerde bulunan sıfatlardan biri de “emanet”tir. Kur’an’a, Sünnete ve Resulullah’ın eşyasına da “emanet” denir. Resulullah, hicretten önce, kendisinde bulunan emanetleri sahiplerine iade etmişti. Çünkü kafirler ona “el-emin” olarak mallarını emanet ediyorlardı. Hz. …

Terviye Gecesi ve Günü Hakkında Zilhiccenin sekizinci günü, kurban bayramı arefesinden önceki gün. Terviye kelime olarak, sulama, bol su verme, bir işi yaparken enine boyuna düşünüp taşınma gibi anlamlara gelmektedir. Terviye günü, ikamet edenlerin ihrama giriş günüdür. Hacılar Terviye gününde, sabah namazını kıldıktan sonra topluca Mina mevkiine çıkarlar. Mina’da Mescid-i …

ÖRF ( العرف ) Özet bilgi Sözlükte cömertlik, ihsan, bolluk, aklen iyiliği bilinen şey, akıl ve şeriat tarafından güzelliği bilinen söz ve davranış, tanımak, tanış, bilmek, biliş, ikrar, itiraftan isim, atın yelesi, horozun ibiği, kumluk, kumluğun yüksek sırtı, yüksek yer, bir çeşit hurma ağacı, koku, cemaatin vicdanında güzel görülen şey, …

MESÂLİH-İ MÜRSELE “Mesâlih“, yerine göre gerekli olan iş, söz, davranış, iyilik, düzen, barış yolu, kârlı iş, uygun iş anlamındaki “Maslahat” kelimesinin çoğulu; “Mürsele“, “Resele”den türetilmiş olan “İrsâl” masdarından ism-i mef’ul olup, salıverilmiş, başıboş bırakılmış, kayıt ve şarta bağlanmamış şey; “Mesalih-i Mürsele” her hangi bir kayda bağlı olmayan maslahatlar anlamında bir …

İcad ve Keşif Arasındaki Fark Yaratma kelimesinin karşılığı olarak İslâmî kaynaklarda en sık geçen kelime halktır. “Halk” kavramı dinî terimlerde özellikle Allah’a mahsus olmak üzere “yaratmak, yoktan var etmek” şeklinde tanımlanır. İbn Sîde mutlak bir ifadeyle, “Allah bir şeyi halketti” denildiğinde bunun, “Yokken var etti” mânasına geldiğini belirtir.[1] İslâmî kaynaklarda …

TAKLİD ( التقليد ) Kılıç takmak, bir kimsenin omuzuna kılıcın askısını yerleştirmek. Fıkıh usulünde, bir sözü delilsiz olarak kabul etmek ya da bir kimsenin şer’i delillerden olmayan sözüyle, şer’i bir delile dayanmadan amel etmek. Dayandığı deliller bilinmeden bir müctehid veya bilginin sözüne göre amel edilmesi durumunda taklit gerçekleşmiş olur. Taklit …

Önemli Bir Kur’an Kavramı, Ulü’l-elbâb Akıl kelimesi Kuranıkerim’de isim olarak geçmez, fiil olarak yer alır. Demek ki, önemli olan aklın bizatihi kendisi değil, onun fonksiyonlarıdır. Bunun bir sebebi de aklın varlık kartelasında araz mı cevher mi olduğunun tam anlaşılmış olmaması olabilir. Ama farklı özellikteki akıl anlamında kelimeler vardır ve onlara başka bir yazıda …

Af, Mağfiret ve Rahmet Arasındaki Fark Fahruddin Er-Râzi (rha) Bizi affet, bizi bağışla ve bize merhamet et. Sen Mevlâmızsın bizim. Kâfir toplumlara karşı da bize yardım et” (Bakara, 286). (….) Af, Mağfiret ve Rahmet Arasındaki Fark İkinci soru: “Afv”, “mağfiret” ve “rahmet” kelimeleri arasında ne fark vardır? Cevap: Afv, kuldan cezanın düşmesidir; …

 Mercuh Racihe Tereccuh Edebilir Mercuh: İkinci derecede kalan şey, iki tercih arasında geride kalan. Râcih: üstün olan, tercih edilen, daha kıymetli ve faziletli olan. Bu cümlenin izahı ise şu şekildedir: Normalde üstün olan Racih iken yani normal durum bu iken, bazen mercuh öne geçer tercih edilir. Bu durum bazı hususi meselelerde olmaktadır.  Bazı şeyler …

AVARIZ (العوارض)  İlletler, bozukluklar, kazalar ve sakatlıklar gibi anlamlara gelen “arıza” kelimesinin çoğulu. Fıkıh’da insana arız olup vazifesini yapmaya engel olan şeylere avarız denir. Mesela hastalık, yolculuk, gebelik, emziklilik, şiddetli açlık ve susuzluk ve yaşlılık gibi özürler insanın orucu yemesini mubah kılan avarızdandır. Usul-i Fıkıh’da insana arız olup eda ehliyetini …