Kelimeler & Kavramlar

Yazar: Doç. Dr. Kerim BULADI Bu yazımızda Kur’ân’ın dikkat çektiği önemli bir kavramdan söz edeceğiz. Müminlerin uzak durması gerektiği boş sözden, faydası olmayan ve önemi haiz bulunmayan lağıv’ı ele alacağız. Zira insanların en fazla vaktini alan, aralarındaki sevginin gelişmesine ve saygının yerleşmesine engel teşkil eden, faydasız sözler, anlamsız sohbetler, konuşmalar ve …

MUHADRAMÛN (المخضرمون) Câhiliye zamanında ve İslâm döneminde yaşadığı halde Hz. Peygamber’i müslüman olarak göremeyen kimselere verilen ad. Sözlükte “sünnet olmamak; nesebi karışık olmak” gibi anlamlara gelen hadrame kökünden türeyen muhadram kelimesi (çoğulu muhadramûn) hem Câhiliye devrinde hem İslâmî dönemde yaşamış, Hz. Peygamber hayatta iken veya vefatından sonra müslüman olmuş, ancak onu …

MAŞATLIK Müslüman olmayan topluluklardan Yahudi ve Hristiyanlar, özellikle Yahudilere ait mezarlık hakkında ülkemizde kullanılan bir kelime. Müslümanlar, ölülerini gömdükleri yere kabir, makber, mezar, merkad, türbe gibi kelimeler kullanırlar. Dolayısıyla Arapçada makbere, Farsçada (kabristan), Türkçe mezarlık’la ifade ettiğimiz anlamı ihtiva eder. Maşat, Arapça “meşhet” kelimesinden gelmiş olmalıdır (şehidin gömüldüğü yer anlamında).* …

LAHN اللحن Ezgili sesle Kur’an-ı Kerim okurken yapılan hata. Bu hatalar harflerde, harekelerde veya harflerin sıfatlarında olabilir. Sahabe döneminden sonra sahih olan kıraatların karşısında şaz rivayetler, ortaya çıkmıştır. Dalalet ve ilhad erbabının türemesinden sonra şaz kıraatlar artmış ve çoğalmıştır. Bu hususta ileri giden bid’atçıların en meşhurları İbn Şenebuz (ö. 328/940) ve …

TELFİK Kumaşın iki kenarını birleştirip dikmek, uydurmak, süslemek, ulaşmak, katılmak, eli boş dönmek. İslam hukukçuları telfik kelimesini farklı şeyleri birleştirmek anlamında kullanmışlardır. Usul bilginleri ise kelimeyi ictihad ve taklid alanlarında ayrı anlamlarda kullanırlar. Buna göre taklidde telfik, taklid yoluyla bir mesele veya amel üzerinde iki veya daha fazla mezhebin farklı …

“İttifak“, iki farklı düşüncede ve fikirde olan insan, gurup, cemaat, parti vesairenin, karşılıklı menfaat gereği geçici bir şekilde anlaşması ve sözleşmesi anlamına geliyor. “İttihat” ise, aynı duygu ve düşünceleri paylaşanların sürekli ve bütünleştirici bir şekilde birleşmesi anlamına geliyor. İttihatta hedef tek vücut haline gelmek ve bunu sonsuza kadar devam ettirmektir. “Fazilet“, …

YAKİN Aksine ihtimal olmayan, şüphenin zıddı bir mana taşıyan yani kesinlik derecesinde yerleşmiş sağlam ve güvenilir bilgi. Bir terim ve ıstılah olarak yakin; vakaya uygun düşmek şartıyla sabit ve kesin inanç manasım da ifade eder. Yakin’in çeşitli ilim dallarıyla ilgisi vardır. Mesela; mantıkta yakin; sağlıklı bir akıl için hiç bir …

Âlem: Kâinat, mevcudat, bütün cihan, Allah’ın varlığına delil olan, alâmet teşkil eden her şey, gibi anlamlara gelir. Âlem için, “mahlûkat, kâinat, masiva, mümkinat” gibi mânâlar veriliyor. Şu var ki,  “varlık âlemi, yahut mümkinat âlemi” dediğimizde, “âlemin” bütün bunları içine aldığını, dolayısıyla da bunların hiçbirinin onu tek başına ifade edemediğini biliyoruz. Öyleyse nedir âlem? Allah’ın varlığını gösteren …

ÂLİM İlim sahibi, bilen, bilgin, bilgili, belli düzeyde bir bilgi birikimine sahip olan kimse. Âlim kelimesi Arapça’daki “bilmek” anlamında olan “A-lime” kökünden türetilmiştir. İslâm’da âlim; Allah’ın kitabı Kur’an-ı Kerîm başta olmak üzere Resulullah’ın hadîslerini ve bütün sünnetini bilen, diğer İslâmî ilimlerden gerektiği şekilde haberdar olup ileri seviyede bir bilgi birikimine …

ZARÛRÂT-I DİNİYYE Bir Müslüman için din yönünden bilinmesi gereken, Hz. Muhammed (s.a.s)’in Allah tarafından tebliğ edip haber verdiği kesin olarak belli esas, hüküm ve haberler. Zaruret, sözlükte; ihtiyaç, çaresiz sıkıntı, meşakkat demektir. Çoğulu “zarurat” ve “zarair” dir. Zarurat-ı diniyye tamlaması; “dine ait zaruretler” yani “dine ait olup bilinmesi ve inanılması …

IZDIRAR Şiddetli sıkıntıya düşmek, bir şeye muhtaç olmak. Aynı kökten bir isim olan zaruret kelimesi “şiddetli sıkıntı” anlamına gelir. “Zaruret beni şunu yapmaya mecbur etti”, “Filan şuna ve şuna muzdar kaldı, yani şiddetli sıkıntı yüzünden şunları şunları yapmak zorunda kaldı” denir (İbn Manzur, Lisanü’l-Arab, Beyrut 1955, IV, 483). Dinde ıztırar …

1. Makale TECESSÜS Herhangi bir şeyin iç yüzünü, gizli tarafını, kusurunu araştırma, araştırma merakı, merak. Arapça bir kelime olan tecessüs, “cesse” fiilinin “tefa’ale” babının masdarıdır. Casus kelimesi de aynı kökten türetilmiştir. Tecessüs, daha çok kötülükleri, kusurları araştırmada kullanılan bir tabirdir. Tahassus kelimesi ise daha çok hayırda kullanılır. Nitekim Allah Teala …

CENNET Ağaçlı bahçe; yeşillikleri bol bostan; sık dal ve yaprakları ile yeri gölgelendiren hurmalık ve bağlık. Peygamberlerin davetine uyarak iman edip, dünya ve ahirete ait işleri, kulluk vazifelerini elden geldiği kadar güzel bir şekilde yapan temiz ve müttaki kişiler için hazırlanmış bir huzur ve saadet yurdudur. Kısaca ahiretteki nimetler yurdunun …

Eskiden Takvim nasıl hesaplanırdı? Hiç Merak ettiniz mi? Eski zamanlarda dedelerimiz büyükannelerimiz hava durumunu, tahmin raporlarını şimdiki gibi televizyonlardan, meteoroloji haberlerinden değil asırların tecrübesiyle halk takvimine (Kocakarı takvimi) göre  yaparlardı. Asırlık tecrübelerle  hava tahmin raporlarına göre  yani halk takvimine göre işe koyulduklarını, yolculuğa çıktıklarını öğrenince bu sayılı ve belli günlerin önemini …

AHSEN En güzel, en iyi, çok güzel manasına gelen Kur’ani bir tabir. Kur’an-ı Kerim’de çok geçmektedir. Hadislerde ise, ahlak, huy, ses, amel, kaza ve hidayet terimleriyle kullanılmıştır. Bu hadisler, daha çok ahlakla ilgili hadislerdir. “İman yönünden inananların en kâmili, ahlak bakımından en güzel olanıdır.” (Ebu Davud, Sünne, 14) gibi. “Ahsenü’l-hadis” …