Kelimeler & Kavramlar

TEFSİR İLMİ Tefsir ilmi; “Beşerin takatı derecesinde, Allah’ın muradına delâleti yönünden, Kur’ân-ı Kerîm’den bahseden ilimdir” diye tarif edilir. Ayrıca “Kur’ân’ı Kerîm’in mânâlarını keşif ve onda olan müşkil ve garip lafızlardan, kastedilen şeyi beyandır.” diye de tarif edilmiştir. Kur’ânı ilk tefsir eden Peygamberimiz (asm)’dır. O Allah’tan aldığını tebliğ etmekle mükellef olduğu …

Yazar: Metin UÇAR Takvâ ‘’vikaye’’ kelimesinden gelir. Gayet iyi korunup sakınmak ve sipere girip nefsi, kötülüklerden kurtarmaktır. “Kişi, mahsurlu olan şeylerden korkarak mahsursuz olanı terk etmedikçe takvâya ulaşamaz.” (Kütüb-i Sitte c. 17, s. 458) hadîs-i şerifinin gereğince; harama düşmek korkusuyla helâl bile olsa şüpheli durumlardan kaçınmak gerekir. Yani haramdan ifrat …

Kavl-i Leyyin Nedir? Kavl-i leyyin,  Arapça bir ibare olup, “yumuşak sözle anlatma. Kırıcı olmama, suçlamama, hakaret etmeme, bağırıp çağırmama, nazik ve kibar olma, gönül okşayıcı olma” demektir. Yani sert ve enaniyetli olmayan söz anlamındadır. Tanımdan da anlaşılacağı üzere; sert olmayan, muhatabı kırmayacak ve muhatabın sözü söyleyen kişiye karşı sert ve …

Avret العورة Vücutta dinen örtülmesi gereken ve başkasının bakması haram olan yerleri ifade eden bir fıkıh terimi. Avret Arapça’da “eksik, gedik, açık; açılıp görünen şey; korkulacak, zarar gelecek yer” gibi mânalara gelir. Ayrıca küçük kale üstlerinde, sınır boylarında ve cephede ordu saflarında bulunan ve düşman saldırısına imkân veren gedikler, dağlarda …

Cinayette ödeşmek. Bir suç işleyenin aynı cinsten bir ceza ile cezalandırılması. Öldürme veya yaralamada, suçluya aynı şeyin yapılması. Kasten adam öldürene veya yaralayana İslâm hukukunun uyguladığı ceza. Bir İslâm hukuku terimi olarak kısas; ferdin hakkı olarak yerine getirilmesi gereken, âyet ve hadislerde miktarı belirlenen ve suçlunun bedenine yönelik bulunan cezayı …

İDARECİYE İTAATİN ÖNEMİ Yazar: Muhammed Zakir Çetin Hilafet ve İmamet Nedir? Hilafet; lügatte, “birinin yerini alma ve ona vekillik etme manalarına gelir. İslam ıstılahında ise “Hz. Muhammed (asm)’a vekil olarak Müslümanları ve İslam’ı koruma ödevini yerine getirme” demektir. Bu vazifeyi üzerine alan kimseye de “Halife” ve Emir” de denilmektedir. Bu …

EŞHURU’L-HURUM Haram aylar, hürmete lâyık aylar (Zilkâde, Zilhicce, Muharrem, Receb). Bu aylarda savaş yapmak yasak olduğu için bu adı almıştır. Câhiliye devrinde Araplar arasında iç savaşlar eksik olmazdı. Yalnız haram aylarda savaş yapılmazdı. Bu aylarda panayırlar kurulur, şiir yarışmaları yapılır; yahudiler, hristiyanlar ve puta tapıcılar dinlerini yayarlardı. Eğer bu barış …

Risale-i Nur’un mesleğine birkaç cihetten İbrahim (as)’a tevafuk etmesiyle Halîliye olarak nitelendiriliyor. Bilindiği üzere Hz. İbrahim (as)’e  Halilullah denir. Bu unvan şu ayete dayanır: “… Allah İbrahim’i halîl (dost) edindi.” (Nisa, 4/125) Hz. İbrahim (as), Cenab-ı Hakk’ın cemalî isimlerine mazhar olduğundan, yumuşak huylu ve son derece merhametli idi. Onun bu durumunu, putlara …

Ahretlikler, zamanın çarkları arasında ezilen benliklerimize yabancı, fakat belleklerimize bir o kadar aşina. Şeytanın “Babana bile güvenme!” desiseleriyle zihinler allak bullak olmuşken ağızlardan mürâi bir şekilde dökülen kankalara inat bu geleneğimizin medeniyet haritamızdaki yeri belli. Mehmet Dervişoğlu Bir medeniyet tasavvur edin. Etrafında halka halka insanlar. Tebessümü sadaka bildikleri için mütebessim; …

(ﻏﺰﻭﺍﺗﻨﺎﻣﻪ) i. (Ar. ġazavāt ve Fars. nāme “yazılı şey” ile ġazavāt-nāme) Pâdişah, vezir ve meşhur kumandanların hayâtını, savaş ve kahramanlıklarını ele alan, bir veya birçok savaştan bahseden manzum veya mensur eser: “Gazavatnâme-i Sultan Murad.” Gazavatnâme özellikleri taşıyan eserlerin XV. yüzyılda yazılmaya başladığı ve XVI. yüzyılda büyük bir gelişme gösterdiği kesindir (İskender Pala). (Kubbealtı Lûgati) *** GAZAVÂT-NÂMELER Gazâ, cenge gitmek ve …

Lehv-i Mahfuz Levh-i Mahfuz, Arapça’da korunmuş levha demektir. İslâm’da olmuş ve olacak her şeyin yazılmış olduğu manevî levhayı dile getirir. Olmuş ve olacak şeyler Allah’ın bilgisine bağlı olduğundan Levh-i Mahfuz doğrudan Allah’ın ilim sıfatı ile ilgilidir. Korunmuş (mahfuz) olarak nitelenmesinin nedeni, burada yazılı olan şeylerin herhangi bir müdahale ile değiştirilmekten, …

RİKÂZ Toprağa gömü yapma, gizleme, ister tabii şekilde bulunsun, ister sonradan konulsun, yer altında gizlenmiş olan mal anlamında bir İslâm hukuku terimi. Maden ve kenz kelimeleri de rikazın eş anlamlısı olarak kullanılmaktadır. Ancak aralarında kapsam bakımından fark vardır. İbnül-Hümâm bu üç terimi şöyle açıklar: “Maden sözü adn sözünden gelir ve …

“MÜBAREK OLSUN!” NİYE DERİZ? Yazar: Seher Küçük Sosyal hayatta sık kullandığımız “mübârek” kelimesinin kökü olan “bereket”, “bir şeyin artıp çoğalması, insanı hayra ve mutluluğa ulaştıran tatmin, rahmet, lütuf, fayda”mânâlarına gelmektedir.  Âsım Efendi, “Kámus” tercümesinde, bu kelimenin İslâm inanç sistemine has olduğunu ve “bir şeye hayr-ı ilâhînin sübûtuna” denildiğini bildirir. Bereket, eşyada, sözde, durum ve konumlarda …

BAYRAM, BAYRAM NAMAZLARI  Neşe ve sevinç günleri. Hemen hemen her akide ve ümmetin kendine has bir bayramı veya bayramları vardır. İslam ümmetinin iki bayramı vardır. Bunlar bütün İslam aleminde kutlanan bayramlardır. Biri Kurban Bayramı, diğeri de Ramazan Bayramı’dır. Ramazan Bayramı Ramazan ayının bitiminde, Şevval’in birinde; Kurban Bayramı da Zilhicce ayının …

KUR’AN’DA “MÜTREF” KAVRAMI Doç. Dr. Nurettin TURGAY Dicle Üniv. İlâhiyât Fak. A – Mütrefin Tanımı 1 – Kelime Olarak Arapça bir kelime olan “mütref”, sözlükte “suyun bol olması, rahat, refah ve bolluk içinde yaşama” anlamında olan “terife-yetrafu” fiilinden türeyen “etrefe” fiilinin ismi mefûlüdür, çoğulu “mütraefûn / mütrefîn” olarak gelir ve …