Eğitimde Temel Unsur: Tutarlılık

Meliha TİMUR
Pedagog

Çocuk eğitiminde sevgiden sonra en önemli temel unsur disiplindir. Doğru bir disiplin uygulaması, çocuğa kendi kişiliğinin sınırlarını öğrettiği gibi sosyalleşme süreci içinde de bazı değer yargılarını aşılar. Bu yolla çocuğun hayat becerileri kazanması hedeflenir. Bu süreçte çocuğun en önemli rol modeli kuşkusuz anne-babasıdır. İyi bir gözlemci olan çocuklar, özellikle anne-baba başta olmak üzere, yakınlarının davranış ve tutumlarını en ince ayrıntısıyla takip eder ve taklit ederler. Öğüt ve nasihatlerden çok, gördüklerini uygulamayı tercih ederler. Bu nedenle; anlatılanlar ve pratiğe dökülenler arasında anne-babaların tutarsız davranmaları, çocuk eğitiminin sağlıklı gerçekleştirilebilmesi yolunda büyük engeller teşkil eder.

Söz ve eylemde tutarlılık, çocuğun kendisine verilmek istenen mesajları çok daha kolay anlamasını sağlar. Yetişkinlerin; söylediklerinin, anlattıklarının, öğüt verdiklerinin arkasında durup, taviz vermeden söylenenleri birebir kendi hallerinde sergilemeleri, ailenin diğer fertlerine de istisnasız uygulatmaları, doğru bir disiplinin gerekliklerindendir. Aile birliğiyle söz ve eylemde tutarlılık, çocuğa doğru davranışı benimsetme yolunda etkili bir yöntemdir. Aksi davranışlarda bulunmaya teşebbüs etmek isteyen çocuk için her türlü bahane bu sayede ortadan kalkmış olur.
tesbih
“Sağlığını olumsuz etkileyecek düzeyde çok süt içen bir çocuğu, anne babası daha az süt içmesi için zamanın âlimine götürürler. Durumu dinleyen âlim zat; anne babaya bir gün sonra gelmelerini söyler. Ertesi gün gelen ve ailenin aşırı süt içen çocuğuna âlim zat: “Her şeyin aşırısının sağlık için zararlı olduğunu ve bunun için de diğer besinlerden de yemesi gerektiği gibi sütü de daha az içmesini” söyler. Nasihati dinleyen çocuk, daha az süt içeceği konusunda âlim zata söz verir. Çocuğun zamanla daha az süt içtiğini gören anne baba, durumu merak edip âlim zata, kendilerini neden ertesi gün çağırdığını sorarlar. Âlim zat da aileye: “Ben de sütü çok severdim ve o sabah ben de süt içmiştim. Daha sütün kokusu ağzımda dururken nasıl bu çocuğa süt içme diyebilirdim ki. İşte bu yüzden ertesi gün gelmenizi söyledim” der.” *

Ebeveyn Davranışlarında Tutarlılık

Ebeveyn davranışlarında tutarlılık, çocuk eğitiminin olmazsa olmazıdır. Çocuğun davranışlarını şekillendiren, büyüklerinden gözlemledikleri davranışlardır. Çocuğun birincil olarak örnek aldığı anne ve babasının davranışlarındaki tutarsızlıklar, çocuğun kişilik oluşumunu olumsuz yönde etkiler. Annenin izin verdiğine baba izin vermiyorsa ya da babanın koyduğu kuralı anne kaldırıyorsa; çocuk eğitiminde bir tutarsızlık söz konusudur.

Ebeveynler aldıkları kararlarda birbirlerine saygı göstermeli, annenin dediğine baba, babanın dediğine anne itiraz etmemelidir. İtiraz edilecek bir durum varsa da bunu çocukların yanında değil onların şahit olmayacakları uygun yer ve zamanda tartışmaları ve çözüme kavuşturmaları gerekmektedir.

Anne-babaların çocuklarıyla ilgili farklı farklı kararlar alması, birbirlerinden farklı mesaj vermeleri durumunda çocuk neyin iyi, neyin kötü olduğunu anlayamaz. Ayrıca ebeveyninin tutarsız davranışlarını izleyen çocuk, bunlardan kendine en uygun olanı seçer. Çocuğun kendisine uygun olan tarafı tutması demek, bir şeyi çabuk elde etmeye alışması demektir. Bu da çocuğu; engellenmeye tahammülü olmayan, hak ve özgürlükler konusunda sınırsız olduğunu düşünen bir birey haline getirebilir. Dolayısıyla ebeveynlerin davranışlarında ve verecekleri tepkilerde tutarlı olmaları gerekmektedir. Bu, çocuğun ikilemde kalmaması, kaygılara boğulmaması, özgüveninin zedelenmemesi ve de sosyal hayatında kararlar vermesinde zorlanmaması için oldukça önemlidir. Unutulmamalıdır ki; anne-babaların söz ve davranışlarındaki tutarsızlıklar, çocukların kişiliklerini de olumsuz etkiler.

Anne-Babalar ve Nine-Dedeler Arasında Tutarlılık

Belki de en zor ve baş edilmesi güç tutarsızlık örneğinden biridir; anne-baba ve çocuğun anne-babaannesi ve dedesi arasında vuku bulan fikir ayrılmazlığı. Anne-babalar çocuklarını belirli bir disiplin dâhilinde eğitmek isterken çoğu zaman büyüklerinin tepkileriyle karşılaşırlar. “O daha çocuk, o anlamaz, yazık, ver çocuğa istediğini” vs. gibi söylemlerle büyükler torunlarını savunur ve her istediklerinin yerine getirilmesini isterler. Karşılıklı kalplerin kırılmaması için hassas davranmalı, büyüklere doğru disiplinin getirisi anlatılmalı, onları ikna etmeye çalışılmalıdır. Her isteği yerine getirilen çocuğun bencillik duygusunun körüklenmesine, doyumsuz biri olmasına, sosyal hayatta çok büyük güçlüklerle karşılaşmasına yol açacağı anlatılmalıdır. Büyükleri, çocuğu en güzel biçimde eğitme konusunda iş birliğine davet etmeli, en azından anne-babanın koyduğu sınırların çiğnenmemesi konusunda taviz verilmemesi gerektiği saygı ve hürmet çerçevesinde rica edilmelidir. 

Ödül ve Cezada Tutarlılık

Anne ve baba, çocuğun bir davranışı üzerine ödül ya da ceza vermeye karar verdilerse; bunu çocuğa açıklamadan önce aralarında konuşup, uzlaşıp ortak bir tavır geliştirmelilerdir. Ödül vaat edildiği halde çocuğu ödüllendirmekten vazgeçmemeli, aynı şekilde cezayı gerektirecek bir davranış karşısında tepkisiz kalınmamalıdır. Aksi taktirde çocuğun güveni zedelenir. Ayrıca anne-babalar, farkında olmadan davranışlarıyla yalanı ve aldatmayı meşrulaştırmış olurlar ve bu açıdan da çocuklarına kötü örnek olurlar.

Kurallarda Tutarlılık

Ebeveynler koydukları kurallar konusunda tutarlı davranmalıdır. Anne babanın farklı kurallar koyması, farklı ve birbirlerini desteklememeleri çocuğun kafasında çelişki oluşturur ve çocuk doğruyu yanlışı ayırt edemez. Bu sebeple her gün değişkenlik gösteren değil; mantıklı açıklamalar içeren tutarlı kurallar çocukların eğitiminde işe yarayacaktır.

Âdil Davranmada Tutarlılık

Evde birden fazla çocuk varsa bunlar arasında adaleti sağlamak çok önemlidir. Birinin iyi davranışları sürekli övülüyor, diğerinin iyi davranışları görmezden geliniyorsa veya birine aşırı sınırlandırmalar getiriliyor, diğerine serbestlik tanınıyorsa ortada adalet yönünden ciddi bir tutarsızlık var demektir. Ortak belirlenen kuralların tüm aile fertleri tarafınca uygulanmasına dikkat edilmelidir. Birini kurallardan muaf tutmak gibi bir durum söz konusu olmamalıdır. Her yönden adaleti ayakta tutmalı, adil davranmada çocuklara en güzel biçimde örnek olunmalıdır.

Tutarlı, kararlı, emin ve sabırlı adımlarla Yüce Allah’ın bize emanet olarak lütfettiği çocuklarımızı en güzel biçimde yetiştirme sorumluluğumuzun hakkını vermeye gayret eden anne-babalar olabilmemiz duası ve temennisiyle selametle kalınız.

*^{(Kaynak: M. Emin Karabacak, Tabakları Ayırdık Çocuklar Söz Dinlemez oldu, Ensar Neşriyat)}

Nisanur Dergisi, Nisan 2020, 101. Sayı