Emekli Müftü Yahya Alkın: İlmî olarak sadeleştirmenin aleyhindeyim

İlmî olarak sadeleştirmenin aleyhindeyim

Emekli Müftü Yahya Alkın’la, Risale-i Nur’un diğer Kur’an tefsirlerinden farklı yönlerinin neler olduğu ve Risale-i Nur’un sadeleştirilmek istenmesi konusunda bir sohbet gerçekleştirdik. Alkın hoca, Risale-i Nur eserlerini sadeleştirmeye kimsenin hakkı olmadığını söylüyor ve bu tahribin “uzun dönemde orjinal metnin kaybolmasına sebep olabileceğine” de dikkat çekiyor. Yahya Alkın kimdir? 1942 Rize ili Çayeli ilçesi Yenice Köyü doğumlu. İlkokulu kendi köyünde bitirdi. Hıfzını İzmir’de tamamladı. Sakarya İmam-Hatip Okulunu bitirdi. 1968 yılında İstanbul Yüksek İslam Enstitüsünü (bugünkü Marmara Ü. İlahiyat Fakültesi) bitirdi. Üç yıl imam-hatiplik yaptıktan sonra, 1970 yılında Erzincan İl Müftülüğüne, 1971’de de Muğla İl Müftülüğüne atandı. Bir ara Pendik Müftülüğü de yapan Yahya Alkın, 1978 yılında Haseki Müftü ve Vaizler İhtisas Kursunu birinci olarak bitirdi. Aynı yerde öğretim üyesi olarak görev aldı. Emekli olduktan sonra da (şu anda Pendik’te faaliyetini devam ettiren) Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı “Haseki Dini Yüksek İhtisas Merkezi”nde ders vermeyi sürdürdü. “Bize Göre Durum ve Gerçek”, “Kur’an’da Peygamberler ve Peygamberimiz”, “İslam ve Temel Bilgiler” gibi bazı basılmış kitapları vardır.

Risale-i Nur’u sadeleştirmeyle ilgili çalışmalara ne diyorsunuz?

Ben ilmi olarak sadeleştirmenin aleyhindeyim. Onun bunun tarafgirliğiyle de söylemiyorum bunu. Niye? Çünkü bu sadeleştirme olayında, aradan yıllar geçince, müellifin kendi asıl metni karışır, unutulur. Mesela ben şimdi Pendik’teki merkezde (Diyanet İşleri Başkanlığı Haseki Dini Yüksek İhtisas Merkezi) Nesefi okutuyorum. 800 sene evvel yazılmış. Kadı Beyzavi, 800 sene evvel yazılmış. Eğer Kadı Beyzavi zordur diye ulema bunu sadeleştirseydi, o zaman ortada Kadı Beyzavi’nin kendi tefsiri, orijinal metni kalmazdı ki! O bakımdan ilmi olarak, beğen veya beğenme, hiçbir müellifin kendi metnini değiştirmeye hakkımız yok.

Yapacağın nedir? Mesela Üstad Mektubat’ta söylüyor, şerh ve izahını yapabilirsiniz diyor. Şimdi Allah’a hamdolsun, her sayfanın altına lugatçesi konuluyor. İlmi bir heyet kurulur, biraz daha ileri gidilir, açıklamalar, kısa kısa şerhler de yapılabilir. Bu şekilde olabilir… Yoksa ben, Bediüzzaman Said Nursi Hazretlerinin kendi metni dururken, niye onu bunu okuyacağım efendim? Olmaz öyle, hoş olmaz.

Mesela Hamdi Yazır’ın tefsirini sadeleştirip bastılar, dağıttılar. Ben kat’iyen okumam. Kendi orijinal metni dururken… Efendim “Sen hocasın, anlarsın, ama biz bugünkü nesil için bunu yaptık!” diyorlarsa… Bu biraz makul gözükür, ama benim kanaatim Üstad, Külliyat’ın bazı yerlerine bakıyorsun ki, çok sade konuşuyor, seksen sene evvelki dile göre de çok sade konuşuyor, bazı yerde de ağdalı konuşuyor… Üstadın bir hedefi de, nesiller arasında yıkılan köprüyü yapmaktır. Bugünkü nesil, okuduğu İstiklal Marşı’nı bile anlamıyor.

Bu dili yıktılar. Köprü yıkıldı. Geçmişle yeni nesil arasındaki bağ koptu. Üstad Hazretleri, o muhtevalı, dolu ifadeleriyle okuyanları hem cezbediyor, hem de okuyanlar anlamaya mecbur hissediyorlar kendilerini; lugate bakıyor, uğraşıyorlar vs… Bugün Risale-i Nur Külliyatı’nı samimi olarak okuyanların çoğu Osmanlıca’yı az çok öğrenmiş demektir. O dili elde ediyor. Onun için ben —hakaret de etmiyorum, iyi niyetle yapılmış olabilir, tamam, ama— ilmi olarak sadeleştirmenin aleyhindeyim. Üstad kendisinden sonra geleceklerin bu sahadaki görevlerinin şerh, izah ve tanzim olduğunu söylüyor, o kadar.

Sohbetimizin başında İşaratü’l-İ’caz’ın kıymetinden bahsetmiştiniz. Acaba bunun değerini Diyanet camiası veya hocalarımız takdir edemiyorlar mı? Onlar tarafından da bu eserin hakkı verilmeli değil mi?

Elbette hakkı verilmeli. Fakat bizim hocalarda şöyle klasik bir anlayış var. Kim efendim nahvi, belagatı, Arapça metinleri çok iyi bilirse, o çok iyi alim sayılıyor! Sen Risale-i Nur’u, o marifetullah hazinesini adamakıllı okumuşsun, anlamışsın, kendine maletmişsin, onun için önemli değil! Efendim sen, eski klasik metinleri çok iyi okuyacaksın ki, hoca olasın! Böyle bir zihniyet var. Ama şimdi Diyanet İşleri Başkanlığı’nın İşaratü’l-İ’caz’ı basmaya karar verdiğini duyuyor ve çok seviniyoruz. İnşaallah bir mani çıkmaz ve bu eser Diyanet tarafından neşredilir. Önce o basılır ve arkası da gelir inşaallah.

Öğrencilerinize Risalelerden örnek verdiğinizde ilgi çekiyor demiştiniz. Onunla ilgili bir iki örnek verebilir misiniz? Yani Risale-i Nur’dan bir şey söylediğinizde hangi yönden ilgilerini çekiyor?

Mesela diyelim ki, İmam Nesefi’nin eserlerini okutuyorum. [Maveraünnehir bölgesinin yetiştirdiği meşhur fıkıh, kelam ve tefsir alimi. Hafızuddin Ebul-Berekat Abdullah İbn Ahmed en-Nesefi (öl. Ağustos 1310)] Nesefi okuturken —tabii Nesefi de zamanına göre yer yer Kur’an-ı Kerim’in nazmının mu’cize olduğuna bazı misaller getiriyor, o gibi yerler gelirken— ben mesela diyorum ki, isim de veriyorum tabii, Bediüzzaman Hazretleri mesela Kur’an-ı Kerim’in nazmı hakkında “Sübhaneke la ilme lena illa ma allemtena” ayetine kadar İşaratü’l-İ’caz tefsirini yazmış, anlatmış diyorum. Buradan, mesela “Ve min ma rezaknahüm yunfikun” ayetiyle ilgili olarak, verilen sadakaların, tasaddukun, infakın şer’an makbul olması için beş şartı var.

Ve bu beş şart “ve min ma rezaknahüm yünfikun” ayetinde Cenab-ı Rabbü’l-Alemin tarafından nazımda dile getirilmiştir. Anlatıyorum: Mesela “Ve min ma rezaknahüm…”da, “min ma”daki “min” teb’iziyedir, “azlık” ifade eder. Yani infak ederken ‘kendiniz muhtaç derecesine düşecek kadar’ değil, çoluk çocuğun rızkını kesmeden yapabileceğinizi yapın. “Rezaknahüm”daki “rızık” kelimesi de gösteriyor ki, verdiğin kişi bunu “rızkı”na harcayacak. Gayr-i meşru şeylere harcarsa, o zaman o da makbul olmaz. Sonra “Rezakna”da “Biz rızık olarak verdik” deniliyor, o halde verdiğin zaman fakiri minnet altına sokmayacaksın, çünkü “Veren sen değilsin, Allah’tır, sahibi O’dur. Sen bir tevziat [dağıtım] memurusun.” Bunları derste anlatıyorum. Tabii bu şekilde eski kaynaklarda pek yok.

Onların hoşuna gidiyor. Çok güzel diyorlar. Bazen de isim vermeden bahsediyorum. Mesela: “Ve lein messethüm nefhatün min azabi Rabbike” [“And olsun ki, Rabbinin azabından küçük bir esinti onlara hafifçe dokunacak olsa.” (Enbiya Suresi: 46.)] Üstadımız bu ayetle ilgili olarak orada, bir havuza atılan su gibi bütün harflerin o cümlenin vermek istemiş olduğu manaya yardım ettiğini söylüyor. Onu anlatıyorum. Çok hoşlarına gidiyor, “Ya hocam, bu nerede anlatılmış?” diye soruyorlar. O zaman “Bu, Bediüzzaman’ın tefsiri” diyorum.

Şimdi Diyanet İşleri Başkanlığı bunları ele alsa… Evvela bunu bastırsa, sonra bunun bir tercümesini bir heyet olarak yapsa… Allah rahmet eylesin Üstad Bediüzzaman’ın kardeşi Abdülmecid Efendi bu tercümeyi yapmış, ama bazı yerleri ertelemiş, yapmamış. Hatta şimdi bazıları da bunun yeni tercümesini yaptı. Olabilir ki, onlar da bu eserin, İşaratü’l-İ’caz’ın tercümesinde tam muvaffak olmamış olabilir. Diyanet tarafından bir heyet kurulur, bunun bir tercümesi de o şekilde yapılabilir.

Mesela, 25. Söz, Kur’an’ın mu’cize olduğunu kırk vecihle izah ve ispat ediyor. Efendim, sen şimdi bir heyet kur, bunu böyle altında izahları, şerhleri yaparak, şöyle güzel bir kitap olarak bastır, hatta ücretsiz olarak dağıt ki senin teşkilatın bunu görsün, bilsin. Ne mükemmel izahlar var orada: “Allahullezi halakas semavati vel arda ve enzele mines semai maen fe ahrece bihi mines semerati rızkan lekum” [O Allah ki, gökleri ve yeri yarattı, gökten de bir su indirdi ki, onunla sizin için rızık olarak meyvelerden bitirdi… (İbrahim Suresi: 32)]

Şimdi İbrahim Suresi’nde bunu anlatırken, tesadüf olmadığını görüyoruz. Cenab-ı Rabbü’l-Alemin “Yerleri ve gökleri yarattım, yukarıdan yağmuru yağdırdım, yağmur sebebiyle topraktan muhtaç olduğunuz nebatları çıkardım” diyor mealen. Peki “Neden bunu yaptım?” “Rızken leküm” [Sizin için rızık olarak]. O “rızken leküm” diyor ki: “Ta baştan beri buraya gelinceye kadar olan olaylar tesadüfi değil. Bir hedefe varmak için bunlar yapılıyor” denilmek isteniyor. Demek ki kainatta tesadüf yok. “Rızken leküm” deniliyor. “O sizi rızıklandırmak için bütün bunları yapıyor.”

E şimdi bu kadar mükemmel izahlar var… Bunu efendim Diyanet camiası ele alabilse, ama tabii bunu yapabilmek için sadece eski klasik metinleri bilmek kafi değil, Risale-i Nur’u da iyi bilecek. Hem Külliyat’ı bilecek, hem Şer’i kaynakları bilecek, o şekilde bunları, etrafını cami – ağyarını mani şekilde izahları yapılabilir. Bunu yapan bir kişi de olmaz, bir heyet kurulmalı. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın imkanları çok. İmkanları hazırlansa, heyeti kurulsa, adamakıllı izahları yapılabilir.

İslam tarihinde ‘lügat’ ezberleyen başka bir alim yok!

Üstad, Risale-i Nur hakkında “Konuşan yalnız hakikattir” diyor ya, vallahi öyledir. Ve Üstad, Risale-i Nur eserlerinin çoğunluğunun hep böyle zor anlarında, hasta anlarında, sıkıntılı anlarında yazıldığını söylüyor. Yani rahat koltuklarda oturup yazılmamış… Akıl mantık almaz efendim. Düşünün ki, cephedeyken İşaratü’l-İ’caz’ı telif ediyor. Molla Habib’e “Yaz” diyor. İşaratü’l-İ’caz’ın asıl hedefi nedir? Kur’an-ı Kerim’in nazmının mu’cize olduğunu anlatıyor. Yani kelimelerin, harflerin dizilişinin bir beşer eseri olmayacağını anlatıyor. Mu’cize yani… Allah aşkına bu, at üzerinde, cephede insan emeği sonucu yazılabilir mi? Ama Üstad, “Yaz” diyor orada, cephede hiç başka bir kitap yok. O söylüyor, Molla Habib yazıyor. Sebeplerle bunu izah edebilir miyiz?

Ben, On Dokuzuncu Mektub’u yakın zamanda iki defa okudum. Şimdi yine baştan okumaya başladım. Bu risale 12 saatte yazılmış. 12 saatte 300’den fazla mu’cize naklediliyor, hem de ravileriyle beraber. Baş tarafında Resulullah Efendimizi (asm) müjdeleyen Tevrat’tan, Zebur’dan, İncil’den ayetler naklediyor. Bu nasıl olur? Bunu telif ederken, Üstadın yanında hiçbir kitap yok. Yani Üstadın hali harika.

Yine mesela Tillo’ya gidiyor. Kubbe-i Hasiye’de 3 ay içerisinde Kamus’u “Sin” harfine kadar ezberliyor. Yani bu bir kamus, lugat kitabı, ezber olur mu? Ben İslam tarihinde lugat kitabı ezberleyen hiçbir kimseyi duymadım. Ondan sonra, doksan tane kitap ezberinde. Ve her üç ayda bir onları ezberinden tekrar ediyor.

Şimdi bütün dünya, zaman geçtikçe bundan bahsediyor. Ama bizim kendi adamlarımız buna bigane, yabancı kalıyor, okumuyor… Yaa, afedersin, okusan ne olur? Sen yine beğendiğin cemaatte kal, fakat bu Kur’an tefsiri, al şunu bir oku. Böyle acayip bir hal var…

Benim bütün cemaatlerle teşrik-i mesaim oldu. Avrupa’da da zaman zaman geçici görevlerim oldu. Maalesef ‘hoca’larımız Risale-i Nur eserlerine uzak duruyor, bazıları kütüphanelerine sokmuyorlar. Tabii bu hal, iyi değil. İnşaallah onlar da insafa gelir ve Risale-i Nur’a sahip çıkar.

Kaynak :Yeni Asya