Gaye Sahibi Olmak

Risale-i Nur Hizmet Mesleğinde

GAYE SAHİBİ OLMAK ESASI

Rıza-yı İlahîyi esas maksad yapıp gaye-i hayal sa­hibi ol­makla dava adamı vasfını kazanmak ve dünyayı ahirete vesile yapmak. İnsanın değeri bu gayeye bağlı­lığı derecesine göre olur. Fâni dünya hayatını gaye ya­pan insan, hakikatte değer kazana­maz.

A- Marifetullahı Kazanmak Gayesi:

1- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

^(*) وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَاْلاِنْسَ اِلاَّ لِيَعْبُدُونِ

Bu âyet-i uzmânın sırrıyla, insanın bu dünyaya gön­de­rilmesinin hikmeti ve gayesi Hâlık-ı Kâinatı tanımak ve Ona iman edip ibadet et­mektir. Ve o insanın vazife-i fıtratı ve fariza-i zim­meti, mârifetullah ve iman-ı billâhtır ve iz’an ve yakîn ile vü­cudunu ve vahdetini tasdik etmek­tir.» (Şualar sh: 100)

2- «Vicdanın anâsır-ı erbaası ve ruhun dört ha­vassı olan “irade, zihin, his, lâtife-i Rabbaniye” herbiri­nin bir gayetü’l-gayâtı var:

İradenin ibadetullahtır. Zihnin, mârifetullahtır. Hissin, mu­habbetullahtır. Lâtifenin, müşahedetul­lahtır. Takvâ denilen ibadet-i kâmile, dördünü tazam­mun eder. Şeriat, şunları hem ten­miye, hem tehzip, hem bu gaye­tü’l-gayâta sevk eder.» (Hutbe-i Şamiye sh: 136)

3- «Hakikat ilmini, hakikî hikmeti ister­sen, Cenâb-ı Hakkın marifetini kazan. Çünkü, bütün hakaik-ı mev­cudat, ism-i Hakkın şuââtı ve esmâ­sının tezâhürâtı ve sıfâ­tının tecelliyâ­tıdırlar. Maddî ve mânevî, cevherî-arazî, herbir şeyin, herbir insa­nın ha­kikati, birer ismin nuruna dayanır ve hakikatine isti­nad ederler. Yoksa, hakikatsiz, ehemmiyetsiz bir suret­tir.» (Sözler sh: 473)

4- «Hilkatin en yüksek gayesi ve fıtratın en yüce ne­ticesi, iman-ı billâhtır. Ve insaniyetin en âli mertebesi ve beşe­riyetin en büyük makamı, iman-ı billâh içindeki marifetullahtır. Cin ve insin en par­lak saadeti ve en tatlı nimeti, o marifetullah içindeki muhabbetullahtır. Ve ruh-u beşer için en hâlis sürur ve kalb-i insan için en sâfi se­vinç, o muhabbetullah için­deki lezzet-i ruhaniyedir.» (Mektubat sh: 222)

B-Ahireti Kazanmak Gayesi:

5- «Hayatın başına gelen ecel ise, şuhud derece­sinde kat’î iman etmişim ki, tagayyür etmiyor, mukad­derdir. Madem böyledir hak yolunda şehadetle öl­sem, çekinmek değil, iştiyakla bekliyorum. Bahusus ben ihtiyar oldum bir seneden fazla yaşa­mayı zor düşünüyorum. Zâhirî bir sene ömrü, şehadet vası­tasıyla kazanılan hadsiz bir ömr-ü bâkiye tebdil etmek, benim gibilerin en âli bir mak­sadı, bir gayesi olur.» (Mektubat sh: 424)

6- «Eğer hayat-ı uhreviyeyi gaye-i maksat yapsan ve şu hayatı dahi ona vesile ve mezraa etsen ve ona göre çalışsan, o vakit hayvanâtın büyük bir ku­man­danı hük­münde ve şu dünyada Cenâb-ı Hakkın nazlı ve niyazdar bir abdi, mükerrem ve muhterem bir misafiri olursun.» (Sözler sh: 24)

7- «Eğer insan enâniyetine istinad edip, hayat‑ı dün­yevi­yeyi gaye-i hayal ederek, derd-i maişet içinde, mu­vakkat bazı lezzetler için çalışsa, ga­yet dar bir daire içinde boğu­lur, gider. Ona ve­ri­len bütün cihazat ve âlât ve letâif, ondan şikâ­yet ederek haşirde onun aleyhinde şeha­det edeceklerdir ve dâvâcı olacaklardır. Eğer kendini mi­safir bilse, misafir olduğu Zât-ı Kerîmin izni dairesinde sermaye-i ömrünü sarf etse, öyle geniş bir daire içinde uzun bir hayat-ı ebediye için güzel çalışır ve teneffüs edip istirahat eder, sonra âlâ-yı illiyyîne kadar gidebilir.» (Sözler sh: 323)

8- «Kur’ân hakikî bir şakirdine Cennet-i ebediyeyi dahi gaye-i maksat yaptırmadığı halde, bu zâil, fâni dün­yayı ona gaye-i maksat hiç yapar mı?» (Lem’alar sh: 118)

9- «Her kim hayat-ı fâniyeyi esas maksat yapsa, za­hiren bir cennet içinde olsa da, mânen cehennemde­dir. Ve her kim hayat-ı bâkıyeye ciddî mütevec­cih ise, saadet-i dâreyne maz­hardır. » (Sözler sh: 39)

10- «Dünyada muvakkat zevkler, kerametler tam nefsini mağlûp etmeyen insanlara bir maksat olup, uh­revî ame­line bir sebep teşkil eder, ihlâsı kırılır. Çünkü amel-i uhrevî ile dünyevî maksatlar, zevkler aranılmaz aranılsa, sırr-ı ihlâsı bo­zar.» (Emirdağ Lâhikası-l sh: 86)

C- Kemalât-ı Maneviye Kazanmak:

11- «Nübüvvet ise, gaye-i insaniyet ve va­zife-i be­şeri­yet, ahlâk-ı İlâhiye ile ve secâyâ-yı hasene ile tahal­lûk etmekle beraber, aczini bilip kudret-i İlâhiyeye iltica, zaafını gö­rüp kuvvet-i İlâhiyeye istinad, fakrını görüp rahmet-i İlâhiyeye iti­mad, ihtiyacını görüp gınâ-yı İlâhiyeden istimdad, ku­su­runu gö­rüp aff-ı İlâhîye istiğfar, naksını görüp kemâl-i İlâhîye tesbihhân olmaktır diye, ubudiyetkârâne hük­metmişler.» (Sözler sh: 540)

12- Kur’an’ın «Gayâtı, hevesât-ı nefsaniyenin nâmeşru te­ca­vüzâtına sed çekip ruhu maâliyâta teşvik ve hissi­yat-ı ul­viyesini tatmin etmektir ve insanı kemâlât-ı insaniyeye sevk edip insan et­mektir.» (Sözler sh: 408)

13- «Maksad-ı aslî siyasetini yapanlarda din, ikinci dere­cede kalır, tebeî hükmüne geçer. Hakikî din­dar ise, “Bütün kâ­inatın en büyük gayesi ubudi­yet-i insaniyedir” diye, siya­sete, aşk-ı merak ile de­ğil, ikinci üçüncü merte­bede onu dine ve hakikate âlet et­meye —eğer müm­künse— çalışabilir. Yoksa, bâki el­mas­ları kırılacak âdi şişe­lere âlet yapar.» (Emirdağ Lâhikası-l sh: 57)

14- «İbadetin ancak ihlâs ile ibadet olduğuna ve iba­detin mahzan vesile olmayıp maksud‑u biz­zat olduğuna ve iba­de­tin sevap ve ikab için yapılma­ması lüzumuna işa­rettir.» (İşarat-ül İ’caz sh: 99)

15- «Ey gafil, zannediyor musun ki, insandan bizzat istenen şey, yalnız dünyanın imareti; ve sanayiin ihtiraı; ve rızkı tahsil; ve saire gibi dünyaya ait şeylerdir. Halbuki, emr-i “kâf ve nûn” mabeyninde olan sahib-ül mülk, ins ve cinni kendisine ibadet etmek için yarattığına; ve insan ve hayvanın rızkını kendisi taahhüd ettiğine dair olan fermanına; hem de vücud ve kevn ve vaki’de olan herşey ve fıtrat-ı insaniye techizatının dahi tasdik ettiği olan şu âyetlerine bak:

وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَاْلاِنْسَ اِلاَّ لِيَعْبُدُونِ

وَكَاَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لاَ تَحْمِلُ رِزْقَهَا اَللّٰهُ يَرْزُقُهَا وَاِيَّاكُمْ …

(Mesnevi-i Nuriye, Tercüme A. Badıllı sh: 360)

C- Muhabbet ve Rıza-yı İlâhîyi kazanmak gayesi:

16- «Hikmet-i Kur’âniye ise, nokta-i istinadı, kuv­vete bedel “hakkı” kabul eder. Gayede menfaate be­del “fazilet ve rıza-i İlâhîyi” kabul eder.» (Sözler sh: 133)

17- «Kur’ân’ın tilmizi ise, yalnız liveçhil­lah ve rıza-yı İlâhî için ve fazilet için o derece nefsinin menfaatin­den tecerrüd eder ki, Cennet-i ebediyeyi dahi hakikî mak­sat ve gaye-i ibadet yapmaz. Nerede kaldı ki, bu dünya-yı zaile­nin fâni olan menafii onu, hakikî maksat ve gayesinden çevirsin.» (Nur’un İlk Kapısı sh: 93)

18- «Cennetin bütün letâif ve mehâsini ve lezâizi ve niamâtı bir cilve-i rahmeti olan bir Zâtın nazar-ı mu­hab­betini kendine celbe çalış­mak ne kadar mühim ve âli bir maksat olduğu bilbedâhe anlaşılır. Madem, nass-ı ke­lâmıyla, Onun muhabbetine, yalnız ittibâ-ı Sünnet-i Ahmediye (a.s.m.) ile mazhar olunur elbette ittibâ-ı Sünnet-i Ahmediye (a.s.m.) en büyük bir maksad-ı in­sanî ve en mü­him bir vazife-i beşeriye olduğu tahak­kuk eder.» (Lem’alar sh: 59)

19- «Bu hizmette, doğrudan doğruya, yalnız Cenâb-ı Hakkın rızasını esas maksat yapmak gerektir.» (Lem’alar sh: 160)

20- «Ubudiyet, emr-i İlâhîye ve rıza-yı İlâhîye ba­kar. Ubudiyetin dâîsi emr-i İlâhî ve neticesi rıza-yı Haktır. Semerâtı ve fevâidi uhreviyedir. Fakat ille-i gaiye olma­mak, hem kasten istenilmemek şar­tıyla, dünyaya ait fay­dalar ve kendi ken­dine terettüp eden ve istenilmeyerek verilen semereler, ubudiyete münâfi ol­maz. Belki zayıflar için müşevvik ve mürec­cih hükmüne geçerler. Eğer o dünyaya ait faydalar ve menfaatler o ubudiyete, o virde veya o zikre illet veya illetin bir cüz’ü olsa, o ubudiyeti kısmen iptal eder.» (Lem’alar sh: 131)

21- «Rıza-yı İlâhî kâfidir. Eğer o yâr ise, her­şey yârdır. Eğer o yâr değilse, bütün dünya alkışlasa beş para değmez. İnsanların takdiri, istihsanı, eğer böyle işte, böyle amel-i uhrevîde illet ise, o ameli iptal eder. Eğer müreccih ise, o ameldeki ihlâsı kı­rar. Eğer müşev­vik ise saffetine izale eder. Eğer sırf alâmet-i mak­buliyet olarak, istemeye­rek, Cenab-ı Hak ihsan etse, o amelin ve il­min insanlarda hüsn-ü tesîri namına kabul etmek gü­zeldir ki, وَاجْعَلْ لِى لِسَانَ صِدْقٍ فِى اْلاۤخِرِينَ buna işarettir. Said» (Barla Lâhikası sh: 78)

D- Gaye-i hayal sahibi olmak:

22- «Gaye-i hayal olmazsa enaniyet kuv­vet­leşir

Bir gaye-i hayal olmazsa, yahut nisyan basarsa, ya tenâsi edilse elbette zihinler enelere dönerler, etrafında gezerler.

Ene kuvvetleşiyor, bazan sinirleniyor. Delinmez, tâ “nahnü” olsun. Enesini sevenler başkalarını sevmezler.» (Sözler sh: 708)

23- «Bu musibet zamanında ihlâsı kaçırdığınız­dan ve rıza-yı İlâhîyi münhasıran gaye-i maksat yapmadığınız­dan, ehl-i hakkın bu zillet ve mağlûbiyetine sebebiyet verdiniz.» (Lem’alar sh: 156)

24- «Müttefekun aleyh olan makasıd-ı âliyeye nazar et­mektir. Çünkü, Allah’ımız bir, Peygamberimiz bir, Kur’ân’ımız bir… Zaruriyat-ı diniyede umumumuz müt­tefik… Zaruriyat-ı dini­yeden başka olan teferruat veya tarz-ı telâkki veya tarik-i tefeh­hümdeki tefavüt, bu ittihad ve vahdeti sarsamaz, râcih de gelemez. El-hubbu fillah düstur tutulsa, aşk-ı hakikat harekâtımızda hâ­kim olsa —ki zaman dahi pek çok yardım ediyor— o ih­tilâfat sahih bir mecrâya sevk edilebilir.

Esefâ, gaye-i hayalden tenâsi veya nisyan olmakla, ezhan ene’lere dönüp etrafında gezer­ler. İşte gaye-i ha­yal, maksad-ı âli bütün vuzu­huyla meydana atılmıştır.» (Sünuhat Tuluat İşarat sh: 83)

25- «Kimin himmeti milleti ise, o kimse tek ba­şıyla küçük bir millettir.» (Hutbe-i Şamiye sh: 59)

26- «İnsanın kıymetini tayin eden, mahiyetidir. Mahiyetin değeri ise, himmeti nisbetindedir. Himmeti ise, hedef ittihaz ettiği maksadın derece-i ehemmiyetine ba­kar.» (İşarat-ül İ’caz sh: 75)

27- «Maksadın büyümesiyle himmet de büyür. Ve hamiyet-i İslâmiyenin galeyanı ile ahlâk da tekemmül ve teâlî eder.» (Divan-ı Harbî Örfî sh: 52)

28- «İnsanın kıymet ve mahiyeti, himmeti nispe­tin­dedir. Himmetin derecesi ise, maksat ve iştigal ettiği şeyin nispetindedir. Hem de insan teveccüh ve kastet­tiği şeyde, güya fena fi’l-maksat oluyor.» (Muhakemat sh: 127)

29- «Herkes “Nefsî, nefsî” demekle ve milletin men­faatini dü­şünmemekle, menfaat-i şahsiyesini dü­şünmekle, bin adam, bir adam hükmüne sukut eder.

مَنْ كَانَ هِمَّتُهُ نَفْسُهُ فَلَيْسَ مِنَ اْلاِنْسَانِ ِلاَنَّهُ مَدَنِىٌّ بِالطَّبْعِ

Yani, kimin himmeti yalnız nefsi ise, o insan de­ğil.» (Hutbe-i Şamiye sh: 59)

E- Kur’ana ve imana hâlisen hizmet gayesini ta­şımak:

30- «Bütün makasıd-ı hayatiye içinde en büyük, en mühim maksatları, o nurlu Sözler vasıtasıyla Kur’ân’a hizmet biliyorlar. Dünya hayatının netice-i hakikiyesi­nin ve dünyaya gelmekteki vazife-i fıtriyelerinin en mühimi, hakaik-i imaniyeye hizmet olduğunu telâkkile­ridir.» (Barla Lâhikası sh: 21)

31- «Hakaik-i imaniye, herşeyden evvel bu za­manda en birinci maksat olmak ve sair şeyler ikinci, üçüncü, dör­düncü derecede kalmak ve Risale-i Nur’la on­lara hizmet etmek en birinci vazife ve medâr-ı merak ve maksud-u bizzat olmak lâzım.» (Kastamonu Lâhikası sh: 117)

32- «Bu ikinci nefs-i emmârede şuursuz kör hissi­yat bulun­duğu için, akıl ve kalbin sözlerini anlamıyor ve din­lemiyor ki on­larla ıslah olsun ve kusurunu anla­sın. Yalnız tokatlar ve elemlerle nefret edip, veya tam bir fedailiğe her hissini maksadına feda etsin. Ve Risale-i Nur’un er­kânları gibi, herşeyini, enaniye­tini bıraksın.» (Kastamonu Lâhikası sh: 233)

33- «Küçük Ali, Risale-i Nur hizmetini dün­yada her­şeye tercihan hayatının en büyük mak­sadı yapması ve se­beb-i ihtilâfa karşı kuvvetli muka­vemeti bulundu­ğunu bu dört mek­tubunuz bana bil­dirdi.

Aynı sistemde, meselede alâkadar kahraman Tâhirî ve kah­raman Rüştü’nün dahi aynı hakikatte ve aynı ah­lâkta bulundukla­rını hiç şüphe etmiyoruz.» (Kastamonu Lâhikası sh: 242)

34- «Bu zamanda Risale-i Nur’da, nokta-i istinad ola­rak avam-ı mü’minînin en ziyade muhtaç oldukları ve Nurda bulduk­ları öyle bir hakikattir ki hiçbir şeye âlet ol­mayacak ve hiçbir garaz ve maksat, içine girme­ye­cek ve hiçbir şüphe ve vesveseye meydan vermeyecek ve hiçbir düşman ona bahane bulup çürütmeyecek ve yalnız hak ve hakikat için ona çalışanlar buluna­cak, dünya maksat­ları ona karışmayacak, tâ ki, uzakta olan ehl-i iman, o hakikate ve sâdık nâşirlerine tam itimad edip imanlarını, zındık­ların ve dinsizlerin, din aleyhindeki dehşetli feylesofların itirazla­rından ve inkârlarından kurtarsınlar.» (Emirdağ Lâhikası-l sh: 214)

35- «Risale-i Nur hiçbir şeye âlet olamadı­ğını ve rıza-yı İlâhiyeden başka hiçbir mak­sada vesile olama­dığını ve doğrudan doğruya her­şeyden evvel iman haki­katlerini ders ver­mek ve biçare zayıfların ve şüpheye düşenlerin imanlarını kurtarmak olduğunu, elbette sizin gibi nurun has şakirdleri biliyorlar.» (Emirdağ Lâhikası-l sh: 272)

36- «Uzun seneler ihtiyarım haricinde olarak hizmet-i imaniyemi maddî ve mânevî kemalât ve terakkiyatıma ve azaptan ve Cehennemden kurtulmama ve hattâ sa­adet-i ebediyeme vesile yapmaklığıma, yahut herhangi bir mak­sada âlet yapmaklığıma mânevî gayet kuvvetli mâ­nialar beni men ediyordu. Bu derunî hisler ve il­hamlar beni hayretler içinde bırakıyordu. Herkesin hoş­landığı mânevî makamatı ve uh­revî saadetleri a’mâl-i saliha ile kazanmak ve bu yola müteveccih olmak hem meşru hakkı olduğu, hem de hiç kimseye hiçbir zararı bulun­ma­dığı halde ben ruhen ve kalben men ediliyor­dum. Rıza-yı İlâhîden başka fıtrî vazife-i ilmi­yenin sevkiyle, yalnız ve yalnız imana hizmet hu­susu bana gösterildi.» (Emirdağ Lâhikası-ll sh: 79)

37- «Talebeliğin hassası ve şartı şudur ki:

Sözleri kendi malı ve telifi gibi hissedip sahip çıksın ve en mühim va­zife-i hayati­yesini onun neşir ve hizmeti bilsin.» (Mektubat sh: 344)