Geleneksel Ev Mimarisine Dair Kavramlar

Kelimeler & Kavramlar Yorum yaz 8,547 Defa Okundu

Faydalı ise lütfen bağlantıyı paylaşınız, tavsiye ediniz. Kaynaksız kopyalamanıza rızamız yoktur.

Geleneksel Konut Mimarisine İlişkin Kavramlar

Eti AKYÜZ

Giriş

Geleneksel konut mimarisine yönelik pekçok araştırma yapılmış olmakla birlikte bunlar belli bir yöreye veya mimari unsurlara yöneliktir. Yöre mimarisinde dikkati çeken noktalardan biri, mekan ve mimari öğelerin genel geçer kavramlar dışında aldıkları yöresel adlardır. Bu çalışma, yöre mimarisinde kullanılan kavramlara ilişkin bir derleme çalışmasıdır. Her yörede pekçok terim kullanıldığı düşünüldüğünde, bunun Anadolu genelinde kapsamı tasarlanabilir.
Araştırmada bu kavramlar olabildiğince ele alınmaya çalışılmıştır.

AÇIK SOFA: Türk evinde planı oluşturan ve ev tipini belirleyen etkenlerden başlıcası, odaların açıldığı yarı açık mekandır. Doğu Anadolu’dan Eskişehir’e kadar serge, sergah, divanhane, yazlık sofa, tahtaboş, hanay gibi adlar alır.
AKÇATEPELİ: Edirme evlerinde tek kanatlı sokak kapılarında kullanılan çivilere verilen ad; Nalçınbaş.
ALAK: Çevresi açık bağ kulübesi.
ALGUN: Kapalı su kanalı
ARASOFA: Edirne evlerinde sofaya yerine göre verilen adlardan biri, devirsofası v.S.
ARKUK: İki duvar veya iki direk arasındaki ağaç.
ARMOZ DİREĞİ: Köşe dikmesi.
ARTTIRMA: Çıkartma, evin çıkma yapan yeri.
ASİYE: Direk, sütun.
AŞAĞI KAPAK: Edirne evlerinde merdivenlerin (iki duvar arasına rastladığından) başlarında bulunan iki kapıdan biri.
AŞEVİ: Mutfak, aşocağı, aş damı, matbah.
AŞHANE PERDESİ: Doğu Karadeniz evlerinde açıkta pişen yemeğin koku ve dumanının diğer odalara geçmesini engellemek ve baca çekişini kolaylaştırmak için ahşap veya taştan yapılan kemer.
AŞOCAĞI: Mutfak ocağı.
ATRİUM: Evin tüm bölümlerinin açıldığı, üstü açık, çevresi revaklı avlusu bulunan konut.
AYAZLIK: Bodrumdaki sakıztipi ev-lerde ikinci kattaki orta bölümün giriş kapısı üzerine gelen kısmına eklenen üzeri örtülü çıkma (B.E., s. 89).
AYI BACAĞI: Safranbolu evlerinde eğik ahşap destek.
AYNA: Doğu Karadeniz evlerinde saçakla duvar arasındaki boşluğu örtmek için kullanılan tahtalar.
AYVAN: Serandere çeşitli yerlerde verilen ad; Eski evlerde avluya bakan kısmı açık ve daha yüksek kotta olan dikdörtgen planlı mekan; balkon, salon.
AYVAZ: Büyük konaklarda avluların etrafındaki hadım ağası, kahya gibi hizmetkârlar için odalar.
BACA: Dam; Erzurum evlerinde evin bütünüyle üstüne, çoğunlukla da tandırevinin üstüne verilen ad.
BACA ÜSTÜ: Safranbolu evlerinde ocak davlumbazı rafı; baca başı; ocağın üstündeki taş raf.
BAĞ KİRİŞİ: Alt bağlantı kirişi.
BAĞDADİ: Ahşap karkas yapı sistemi. Özellikle Doğu Karadeniz evlerinde yaygın olarak görülür; Duvarlarda
dış yüzeylere sık sık çıtalar çakıp, üzerlerinin sıvanması; Ahşap direkler üzerine çakılan çıta ve kamışların sıvanmasıyla yapılan duvar veya tavan; ya da burada kullanılan çatı.
BAGEN; Serander, baraka.
BAĞLAK: Direk altları bağlantı kirişine Doğu Karadeniz’de verilen ad.
BAHNA: Odun yığılan duvar üstü, duvar üstündeki hayvan yemliği; bağna: Merdiven basamağı.
BALAMUR: Kırşehir yöresindeki evlerde oda kapılarının üzerine eşya koymak için yapılan oyuk; Örta Anadolu’da kimi evlerin kapılarının üzerindeki hatıllarda kerpiç veya taşların arasındaki delik (balamır).
BARHANA: Büyük, harapça, kullanışsız konak.
BASAK: Merdiven basamağı.
BAŞLIK: Dikme başlığı, pencere üst başlığı, bir direğin tepeliği.
BAŞODA: Eski Türk evlerinde konukların ağırlandığı evin en büyük ve süslü odası.
BEKÇÜM: Sofa (DLT)
BEL PERVAZI: Döşeme kirişlerinin taban üzerindeki alınlarını örten pervaz.
BESLEME: Safranbolu evlerinde gaz lambasının konulduğu duvara asılan tahtadan lambalık.
BİNDİRMELİK: Ankara evlerindeki çıkmalarda birbiri üzerine binen ahşap kirişlerle oluşan konsol.
BİRUNİ: Selamlık odası.
BOĞAZ: Karadeniz evlerinde ahşap geçme. Kurt boğaz, çalma boğaz, kara boğaz gibi tipleri vardır.
BOYUNDURUK: Karadeniz evlerinde çatının iki yüksek noktasını birleştiren
ufki hat.
BUHARI: Safranbolu evlerinde odun dolabına verilen ad.
BURGURLAMA: Döşeme arasına toprakla yapılan yalıtım.
BÜĞET: Kuyu biçiminde sarnıç: su bendi, set.
CAMLABA: Ordu ve Giresun’da kullanılan kiremitaltı kaplaması.
CAM EVİ: Camlı çerçeveye Safrabolu evlerinde verilen ad.
CEFERLİK: Erzurum evlerinde eşya depocuğu, musandıra, yemişlik.
CİHANNÜMA: Evlerde “hayat” in kafesli şahnişin şeklinde dışa taşan kısmı, Bkz. çıkma.
CUMBA: Bkz. Çıkma
CUMBA KAFES: Bazı evlerde sokağın iki tarafını görebilmek için cumba şeklindeki kafesli çıkıntılar.
ÇAKATURA: Artvin dolaylarında dışı bağdaki evlere verilen yerel ad.
ÇAĞIRNAK: Alanya evlerinde yazlık köşk.
ÇAĞNIŞIR: Alanya evlerinde salona verilen ad.
ÇAKÇAVİ: Erzurum evlerinde tandırevi v.b. mekanların örtülerinde kullanılan prizma biçimindeki camlı çerçeve, ışıklık.
ÇANDI: Doğu Karadeniz evlerinde bir duvar yapım sistemi, taraba, dolma.
ÇARDAK/ÇARTAK: Üstü kapalı yanları açık dış mekan; Safranbolu evlerinde sofa, divanhane; köşk, kasr, galat.
ÇARDAK DİREK BAŞI: Çardak dikmelerini üstten bağlayan ahşap kiriş.
ÇARKIFELEK: Geleneksel Türk evlerinde mekanın tam merkezinde yer alan göbek, daire veya çokgen biçimli, genellikle ışınsal silmelerle oluşturulan tavan.
ÇATMA: Ahşap yapılarda iskeletin ana parçaları: Ahşap karkas yapı tarzı; Dikmeler sık konulduğundan taşıyıcı, dolgu ve duvar yüzünün birbirine
kaynaştığı, konstrüksiyon yanısıra, nakış endişesinin bulunduğu duvar.
ÇATMA EV: Ağaçlar çatılarak yapılan kırevi.
ÇELİK: Safranbolu evlerinde mertek; kısa kesilmiş dal.
ÇEKİRGE TAŞI: Erzurum evlerinde tandırkaşı kemerinin bindiği taş.
ÇIKMA: Bir binanın üst katlarından dışarıya doğru taşan kısım. Cumba, şahniş, şahnişin, cihannüma, makat, gurfe, rızalit gibi adlar alır.
ÇİÇEKLİK: Erzurum evlerinde başodalarda yüklüklerin ortasında yer alan yanlarında takçegözleri olan niş.
ÇİFT SARGI: Doğu Karadeniz yöresinde içi tahta kaplama, dışı taş dolgu duvar örgüsü.
ÇİFTE: Alt bağlama.
ÇİT: Hafif konstrüksiyonlar için temini oldukça kolay yapı örgüsü. Orman gülü veya ahu ağacından örgü usulüyle pano halinde yapılıp taşıyıcı aksama çivilenen, Doğu Karadeniz yöresinde uygulanan duvar sistemi.
ÇÖTEN: Trabzon’la Samsun arasındaki bölgede mısır koruma ve depolama yeri, çite verilen ad.
DARABA: Safranbolu evlerinde ahşap bölme duvarına verilen ad.
DEVİRSOFASI: Bkz. Arasofa.
DERİM EV: Keçe ve bezden olan ev, Türkmen çadırı, kubbe, hirgah.
DIŞ HAYAT: Doğu Karadeniz evlerinde dış avluya verilen ad. Üstü ve üç yapı kapalı, korunmalı giriş.
DIŞ ÇARDAK: Balkon.
DIŞLIK: Edirne’deki ahşap evlerin ince duvarlarına dıştan takılan alçılı pencere; bir tek pencere konulursa
ÜSTLÜK adını alır.
DÍVANHANE: Ağırlama köşkleri. Edirne’de yazlık konut odaları; Divriği’de hayata verilen ad.
DİZEME: Ahşap çatkıyı, yapı artığı dikme. Kiriş parçalarnyla doldurma.
DİZME: Giresun köylerinde duvar iç yüzü, tahta kaplaması.
DOLMA: Doğu Karadeniz evlerinde ahşap karkas yapıda uygulanan bir tür duvar tekniği. Karşılıklı iki dikme arasında üst üste oturtmak suretiyle
tahtayla duvar örülmesi.
DOLMA KUŞAKLAMASI: Himış duvarlarda, ahşap çatkı.
DÖVME: Kiriş, kirişleme.
DÖNME DOLAP: Haremlik – selamlık arasında ikram malzemesi taşıyan dolap.
DUMANLIK: Edirne evlerinde baca başlangıcına verilen ad.
DÜĞME: Halka
ELİBÖĞRÜNDE: Geleneksel Türk
evlerinde çıkmayı alttan destekleyen eğrisel formlu ahşap payanda.
EYVAN: Azerbaycan bölgesindeki evlerde ana cephenin her iki katında yer alan direkliğe zemin katta verilen ad; bazı yörelerde hayat’a verilen ad, Bkz. ayvan.
EŞİK: Eşik, pencere alt başlığı.
FARSA: Pahli köşe, farsi.
FIŞKIRTAK FIŞKIRIK: Edime evlerinde havuzun ortasındaki fevvareye verilen ad.
FİRENGİ: Döşeme kirişlerinin iki taban arasındaki boşluğuna Safranbolu yöresinde verilen ad.
GEZEMEK: Diyarbakır evlerinde eyvanın önündeki uzun balkon.
GİLİSTE: Balta yontusu ince kesiti ağaç.
GÖZ: Geleneksel Türk evlerindeki ahşap dolaplarda öteberi koymak amacıyla yapılan hücre, tembel deliği.
GÖZ DOLMASI: Doğu Karadeniz bölgesinde yaygın olarak kullanılan ahşap karkas yapım tekniklerinden çakma konstrüksiyonda, dikmelerle
ufki bağlantıların kare bölmeler meydana getirmesi.
GÖZGÖZ (Takçegöz): Erzurum evlerinde oda çiçekçiklerinin iki yanındaki tembel deliklerine verilen ad.
GUFRE: Çardak, cumba, balkon; iç oda, halvet.
GÜLLAP (Gullep): Kapı menteşeleri.
GÜVERCİNLİK: Doğu Karadeniz’de Trabzon’la Samsun arasındaki köy evlerinde çatı penceresi, yangın bacası.
HAREM: Osmanlı saray ve konaklarında kadınlara ayrılan bölüm.
HARTAMA: Özellikle Doğu Karadeniz’de yöresinde uygulanan 3 mm. – 2 cm. kalınlıkta B0 cm. boyundaki tahtalarla bindirme usulüyle yapılan çatı örtüsü.
HANAY: Sofa, hol; iki veya daha çok katlı ev, İzmir çevresindeki evlerde “hayat”a verilen ad.
HAYAT: Evin orta mekanı; sokak kapısının açıldığı toprak kaplı alan; Safranbolu evlerinde zemin kat boşluğu, sofa.
HIMIŞ: Ahşap karkas yapım tekniklerinden biri. Dikme ve diyagonellerin oluşturduğu ahşap çatkı arasına kerpiç, tuğla, doldurularak yapılan yapı, dolma.
HIRGAH: Bkz. Derim ev.
HOŞAMETLİK: Türk evlerinde misafir odasına verilen ad.
HOVLİ UY: Avlulu ev.
ILINDIR: Safranbolu evlerinde dar tvan tahtasına verilen ad.
İÇERİ: Safranbolu ve Alanya’da odalara verilen ad; iç galeri Uygur dilinde saray içi.
İÇLİK: Edime’deki ahşap evlerin ince duvarlarına içten takılan renkli ve düz camlı alçılı pencere.
İGDİŞ: Bkz. neteslik.
İSKELE ÇIKMAZI: Dış merdiven sahanlığına Doğu Karadeniz yöresinde verilen ad.
KAKRA: Harezm’deki bir ev tipi.
KALEMLİK: Giresun köylerinde bacaya verilen ad.
KALIK: Semavi köşk; Uygurların sed veya sur üzerinde yükselttikleri ahşap semavi, köşk; yukarı kat.
KANATLI: Erzurum evlerinde kanatlı bir kapıdan girilen taş döşeli genişçe avlu.
KANDİL: Çatı aşığına Safranbolu yöresinde verilen ad.
KAPAK KANCASI: Safranbolu evlerinde kara kapağı kapatan çapa biçiminde kanca.
KARAKAPAK: Pencere kepengi.
KARBASTI: Doğu Karadeniz evlerinde çatı aşığına verilen ad. Merteklerin üzerine bastığı boyuna bağlantı.
KARGABURNU: Doğu Karadeniz evlerinde kapı kepenk mandalına verilen ad.
KARNIYARIK: 19. yüzyıl kasır ve konaklarında yoğun olarak kullanılan orta sofalı plan tipi.
KAVELE: Ağaç çivi.
KAVUKLUK: Türk evlerinde odaların duvarlarındaki oymalı, boyalı ya da yaldızlı (eve gelince çıkanılan kavukların konduğu) raflar.
KAVUŞ: Safranbolu evlerinde geniş döşeme tahtasına verilen ad.
KAZAN OCAĞI: Büyük iş ocağı, kazan ocağının bulunduğu yer.
KAZGÖĞSÜ: İç mekanda tavanla duvar arasındaki eğrisel geçiş bordürũ. Denizli evlerinde yoğun olarak uygulanmıştır.
KEHLE SUVAĞI: Örülmüş duvarda taşların arasını kabartma sıvama, derz.
KEPENEK: Merdiven üstü kapağı.
KEPENK: Pencere kanadı.
KERAN: Erzurum evlerinde örtüde kullanılan yuvarlak kesitli ağaçlara verilen ad.
KEVEK: Yumuşak, yontulabilen taş.
KIŞ UY: Kışlık ev.
KIRMA PENCERE: Kanat açılan pencere.
KIZLAR SEKİSİ: Türk evinde evin küçük kızının oyun çağından sonra, arkadaşlarıyla birlikte ve büyüklerinden uzak çeyizini işlediği mekan.
KİLİMÜSTÜ: Pabuçluk, seki altı.
KİM GELDİ PENCERESİ: Türk evinde, kadın ve erkek misafirlerin ayrı ayrı kullandıkları ve dışa mesaj veren kapı tokmakları.
KİTLEK: Erzurum evlerinde kapı knadının içten kilitlenmesini sağlayan hareketli madeni ahşap unsur.
KONTLAR: Evlerin cephelerinde 1-1.5 m. uzunluktaki dikey, hatıllara çakılan ve cephe onarımında kullanılan dörtgen kesitli ağaçlar.
KOR: Safranbolu evlerinde bahna üzerinde taşıyıcı iki dikme arası; duvarda taş dizisi, modül, iki hatıl arası.
KÖŞK: Türk evlerinde köşelerde yer alan, çıkmalı evin en kıymetli odası, baş oda.
KURUN: Erzurum evlerinde dikdörtgen prizma biçimli taş su deposu.
KUZU KAPI: Avluya yük v.b. girmesine olanak sağlayan ana kapı içindeki sürekli kullanılan, insan ölçeğindeki ikinci kapı. Özelikle Muğla evlerinde görülür.
KUZULUK: Kuzu kapı.
KUZGUN: Safranbolu evierinde çatı mahyasına verilen ad.
KUZGUNLUK: Çatıya çıkan kapalı merdiven yuvası.
KÜFÜNK: Küfeki taşı, yumuşak taş.
KÜLVE: Erzurum evlerinde tandırın hava almasını, yanmasını sağlayan hava deliğine verilen ad.
MABEYİN: Doğu karadeniz evlerinde ocağı olan, genellikle büyüklerin yattığı oda; Eski konaklarda haremle selamlık arasında yer alan her iki taraftan kullanılabilen oda, zülvecbeyn.
MAHA: Safranbolu evlerinde çatıdaki eğik mahyaya verilen ad.
MAHMUZ: Artvin’de Rum evlerinde pediment üstündeki kısım.
MAKAT: Doğu Karadeniz evlerinde çıkma, yazın serin olan oturma köşesi, odalarında yer alan sabit ahşap sedirler.
MAŞALIK-KOLTUK TAŞI: Edime evlerinde ocaklarda bulunan iki siperin yapıldığı mermer.
MEREK: Samanlık.
MEYDAN ODASI: Doğu Karadeniz evlerinde ocak, kerevet, yüklük, pabuçluk, yanısıra içinde tuvaleti de bulunan müstakil misafir konaklama odası.
MİHMANHANE: Konukevi, konaklardan bağımsız olarak yapılan köşkler.
MUSANDIRA: Dolap üstü raf.
MUSANDIRALIK: Türk evlerinde yatak odasına verilen ad.
MUSKALI: Doğu Karadeniz bölgesinde uygulanan ahşap karkas yapım tekniklerinden biri. Çatma konstrüksiyonda, dikme ve çapraz bağlantıların (diyagonal) üçgen bölmeler oluşturması.
MUYANLIK: Konuk odası.
MÜŞEBBEK TAVAN: Edirme evlerinde șişeleri zamanımızın kafeslerine benzeyen ahşap tavan.
NALÇIBAŞ: Bkz. Akçatepeli.
NEFESLİK: Edirme evlerinde ocaklarda kullanılan pişmiş topraktan yapılmış, üç, dört künk, rüzgarlık, iğdiş.
NAYLA: Serander.
NİŞİMEN: Edime evlerinde dolapların yanlarındaki duvarlarda raf şeklindeki
kısım; mastaba, bir büyük hücre.
NİYAZLIK (Nazlık): Edime evlerinde taşlıklardan Devir sofalarına çıkan birkaç basamaklı mermer merdiven ile
iki sütun ve başlıklı kapıyı içeren bölüm.
OMUZ: Doğu Karadeniz evlerinde çatı iki yüzeyinin kesiştiği hat boyu.
OYMA: Safranbolu evlerinde hücre, tembel deliği, tahta nişe verilen ad.
OYUK: Safranbolu evierinde hayvan biçiminde ocakta odunlann yerleştirildiği demir.
OTAĞ: Eskiden aile çadırına verilen ad.
ÖRTME: Dam (DLT)
PACA: Diyarbakır evlerinde eyvan duvarlarındaki kapaksız dolaplara verilen ad.
PAPUÇLUK:Bkz. Sekizaltı, saff-i nal.
PASKA: Serander, kulübe.
PAYANDA: Yapının konsol kısımlarını alttan destekleyen, eğik olarak kullanılan yapı elemanı.
PEDAVRA: Ahşap çatı örtüsü; kiremit altına çatı örtüsü yapılan ince tahta; hartama.
PENCERE TOPU: Safranbolu evlerinde torna işli pencere parmaklığına verilen ad.
PİŞİĞ KERPİÇ: Tuğla (DLT)
PORTA: Edime evlerinde tahta veya demir parmaklıklı, çerçeve ve cam takılmış, genişliği araba geçmesine yeterli sokak kapılarına verilen ad.
REZE: Safranbolu evlerinde sokak kapısını içeriden kilitlemeye yarayan demirden düzenek; kapıyı kapalı tutmaya yarayan, içten ve dıştan kullanılan demirden sade zemberek.
RÜZGARLIK: Bkz, nefeslik
SAFF-I NAL: Odaların girişinde dôşeme kotundan 20 cm. kadar alçakolan, oda enince dar olarak uzanankısım, bazen ahşap parmaklıkla odadan aynlan bölüm, sekizalti, aşağı seki, pabuçluk.
SAHİL SERA: Edime’de nehir kenarlarında yapılan sayfiye evleri, yalılara verilen ad.
SAKFA: Edime’deki ahşap evlerde dıştan pencerelerin üzerlerine konan 35 cm. kadar genişlikteki tahta siper, yağmurluk.
SAL TAŞI: Erzurum evlerinde döşemelerde kullanılan düzgün yassı taşlar.
SALON: Genellikle Giresun, Ordu, Samsun köy evlerinde orta mekana verilen ad.
SAMSALI: Edime evlerinde max. 3 cm. kalınlıktaki tahta çubuklarla yapılmış, dörtgen bölüntülü tavan.
SAYEBAN: Suffa, teşir (Fars), iyvan (Arapça), gölgelik ve tahta örtülü sofa.
SEDİRLİK: Edirne’deki zengin ve süslü evlerde tavan üstündeki hat.
SEKİ: Döşemeden yükseltilmiş kısım.
SEKİALTI: Bkz. Saff-i nal.
SEKME: Safranbolu evlerinde bahçenin set duvanna verilen ad.
SELAMLIK: Eski konaklarda erkeklerin bulunduğu ve erkek konukların alındığı bölüm.
SELSEBİL: Edime evierinde yazlık oturma odalarıyla özellikle yatılan odalarda duvara konulan mermer, tekneli çeşmelere verilen ad.
SEMER DUVARI: Erzurum evlerinde, saçaktaki çelen duvanına verilen ad.
SERANDER: Serin, havadar yer, özelikle Doğu Karadeniz’de görülen ve yörelere göre çeşitli adlar alan ürün saklanan depo.
SERDAP: Diyarbakır evlerinde bodrum katlarındaki soğukluk mahalli odası; eski evlerde, sicak günlerde oturulan yeraltı odası.
SERGAH: Türk evlerinde bir çeşit veranda olarak nitelendirilebilecek sofa; Ankara evlerinde hayata verilen ad.
SERGEN: Odayı pencere ve kapı
yüksekliğinde çepeçevre dolanan rafa Safranbolu evlerinde verilen ad; raf,
kurutmak için meyva serilen yer.
SIRA: Edime evlerinde misafir odalarının duvarlarındaki, odanın duvarları boyunca insan boyundan yarım metre yüksekte yapılmış çini, porselen v.b. konulan raflar.
SİLLE: Karadeniz evlerinde döğme demir menteşe koluna verilen ad.
SOFA: Sedir; bazı sofalarda döşemenin pencereye yakın kısmında oturmaya aynlan geniş sekiler.
SOYA: Doğu Karadeniz evlerinde köşe dikmesi, pencere, kapı kenar dikmelerine verilen ad.
SULTANİ: Fevkani köşk.
SUNU: Kiriş (DLT)
ŞAKŞAK: Kapıyı çalmaya yarayan tokmak.
ŞARDİVAN: Doğu Karadeniz evlerinde, bahçe içinde, üstü kapalı, dört yani açık dinlenme yeri.
ŞEMSE: XIX. yüzyıl Türk evlerinde giriş kapısı üstünde bulunan kapı genişliğindeki pencereye, evin dışarıdan
görülmesini engelemek için takılan tahta parmaklık.
ŞİŞE: Edime evlerinde ahşap tavanlarda dörtgen motifler oluşturulmasında kullanılan en çok 3 cm. kalınlıktaki ahşap çubuklar.
TAHTALIK: Çardak, çartak, köşk, kasr, galat.
TAHTEPUŞ, TAHTABOŞ: Açık sofa mekanına bazı yörelerde verilen ad; Arap evlerinde bir yüzü avluya açılan oda; çatının çamaşır kurutmaya yarayan çinko döşeli düz kısmı; Bir veya iki katlı evlerde odalanın üstünde hayata açılan balkon.
TAKÇAGÖZ: Geleneksel Türk evlerinde öteberi koymak amacıyla duvarda bırakılan oyuk, raf; tembel deliği.
TALAR: Iran evlerinde hayat’a verilen ad
TANDIREVİ: Erzurum evierinde mutfak, oturma gibi gereksinimleri karşılayan kırlangıç örtülü önemli bölüm.
TANDIROCAĞI: Erzurum evlerinde tandırevinde kapının tam karşısında zemini 30-35 cm. kadar yükseltilmiş, tandırların kuyulandığı cephesi taş kemerli bölüm.
TARABA: Rize ve Artvin dolaylarında direkler arasına yapılan tahtadan dolma duvar örgüsû yığma kanat.
TAREM: Galat
TARUS: Çatı (DLT)
TAŞ MUTFAK: Safranbolu evlerinde zemin katta kazan ocağının bulunduğu taş kaplı işlik.
TAŞLIK: Safranbolu evlerinde sokak kapısının açıldığı taş döşemeli avlu; taşla döşenmiş yer, hayat.
TEKNETAVAN: Türk evlerinde orta kısmı kenardan daha yüksek ahşap tavan.
TEKFUR DAĞLI: Edime evlerinde
çubukların 45 derecelik bir eğrilikle tutturulmalarıyla oluşan kafes.
TEMBEL DELİĞİ: Bkz. göz, takçagöz.
TEREK: Erzurum evlerinde dolap, tandırevinde tandır ocağının yanlarındaki ahşap raflar.
TIRNAK: Safranbolu evlerinde ahşap çatkı yapıda payandaya verilen ad.
TUNGLUK: Çangırak, Topak evlerinde örtü kısmındaki tepe motifi.
UL: Temel (DLT)
UY: Harezm’deki en yaygın ev tipi.
YAĞMURLUK: Bkz. Sakfa.
YALI BASMASI: Yukarıdan aşağıya birbiri üzerine binen ahşap elemanlarla oluşturulan cephe kaplaması
YAN ÇALMA: Doğu Karadeniz evlerinde payanda, dirseğe verilen ad.
YAZLIK: Doğu Karadeniz evlerinde salon veya hayatın kuzeye bakan serin oturma bölümü.
YEĞDANE: Safranbolu evlerinde ahşap çatkı.
YEĞDANE KERPİCİ: Dolgu kerpici.
YELKOVAN: Edime’deki büyük evlerde selamlık kapılanının büyük kanatlarının alt kısımlarındaki insanın eğilerek geçmesine olanak veren küçük kanatlara verilen ad.
YIĞMA: Bir yapım sistemi, Doğu Karadeniz evlerinde tahta ve kütüklerin çivi kullanmadan bindirilmesiyle oluşturulan duvar örgüsü.
YUKARI KAPAK: Bkz. Aşağı kapak.
YUNMALIK: Bodrum dolaylarındaki evlerde yıkanma yerine verilen ad.
YÜKSEK SOFA: Safranbolu evlerinde sekiliğe verilen ad.
YÜRÜDÜM: Türk evlerinde odaların kapılarıının açıldığı aralık.
ZİRZA: Erzurum evlerinde dıştan kapı kanadını kapalı tutan, birkaç halkadan oluşan kapı unsuru.