Gençler için fütüvvet ilkeleri ve fütüvvette mesleklerin pîrleri

Abdülkerim Kuşeyrî’de fütüvvet ahlâkıyla ilgili olarak şu başlıklar öne çıkmaktadır:

1. Başkasını kendine tercih etmektir.
2. Başkasının kusurlarını hoş görmek ve ayıpları deşifre etmeyip setretmektir.
3. Fütüvvet ehli kişi, düşmanı olmayan ve nefsini kendisine hasım etmiş kişidir.
4. Fütüvvet fedâ-yı cân ve mâl edebilmektir.
5. Nefsin heva ve hevesine muhalefettir.
6. Kişinin vazifesini yapmak ve hak istememektir.
7. Fakir ile zengini bir tutmaktır.
8. Dünya ve ahiretten yüz çevirmektir.
9. Misafir ve ev halkını bir görmektir.
10. Herkese ikramda bulunmak, insan ayırmamaktır.
11. İncitmemektir.
12. Sünnete tabi olmaktır.
13. Nefse pay çıkarmamaktır.
14. Biriktirmemektir.
15. Nimeti paylaşıp, mihneti gizlemektir.

***

Burgazî’nin Fütüvvetnâmesi’nde fütüvvetin  yedi şartı:

1. İki cihanda cömert olmak,
2. Namazını asla kazaya bırakmamak,
3. Hayâ ve edep sahibi olmak,
4. Dünyayı ve hevayı terk etmek,
5. Helal kazanç,
6. İlim ve kesb sahibi olmak,
7. Beylerin (sultan, idareci ve zenginlerin) kapısına gitmeme

***

Büyük hadis âlimi ve sufi Abdurrahman Sülemi’nin eserinden seçilerek bazı ilavelerle uyarlanan “gençliğin 40 fütüvvet kuralı”

1. Herkesi kardeş bil ve “kardeşlik hukuku”nun gereklerini yerine getir.

2. Zorlukta ve kolaylıkta, darlıkta ve bollukta her hâlinle istikamet üzere ol.

3. Allah’a ibadet niyetiyle ve ayrım gözetmeden tüm mahlûkata ve beşere hatta küçüklerine bile edep ve şefkatle hizmet et.

4. İnsanların sana nasıl davranmasını istiyorsan sen onlara öyle –hatta daha iyi- davran.

5. Kendin için istediğini kardeşin için de iste.

6. Önce arkadaşlarının ihtiyacını, sonra kendi ihtiyacını gör.

7. Nefsine muhalefet et: Hakkını ver hazzından men et.

8. Az ye, az uyu, az konuş, mâlâyâni ve fuzûliyâtı terket.

9. Azimetle amel et; ruhsatlardan kaçın.

10. Ne kin tut ne de haset et, sadece zalime düşmanlık et.

11. Sünnetleri farz bilip öyle amel et; mekruhları haram bilip öyle uzak dur.

12. Kardeşlerinle iyi geçin; uyum göster ve ihtilaftan kaçın.

13. Tahammül et: Günah olmadıkça dostlarına katlan.

14. Önce içini sonra dışını güzelleştir: İçini zikir ile dışını ibadet ve güzel ahlâkla süsle.

15. Arkadaşlarına ve muhtaçlara -istetmeden ve boyun büktürmeden- yardım et.

16. Kötülüğe iyilikle karşılık ver: Vermeyene ver, gelmeyene git.

17. Ayıpları ört: Kendi ayıplarınla o kadar meşkul ol ki başkalarının ayıpları ile uğraşacak vaktin kalmasın.

18. Davet beklemeden kardeşlerini ziyaret et; ne zahmet ver ne zahmete gir, teklif ve tekellüften uzak dur.

19. Allah’ın nimetlerini tazim et, ikramı ayıplama.

20. İnsanlarla kaynaş ve dost ol, ancak seni doğru yoldan alıkoyan ve yanlış yola götürenlerle değil.

21. Nasihati yalnızken ver. Kimden gelirse gelsin, güzel öğütleri, uyarı ve tenkitleri tevazu ve memnuniyetle kabul et.

22. Cömert ol, muhtaçken bile tokgözlü ve kanaatkâr ol.

23. Dostlarına değer ver, vefakâr ol ve eski dostluklarını sürdür.

24. Zevkle ve içtenlikle yemek ikram et ve hediye ver.

25. İyilikte ve sofranda en yakın dostunla en uzak yabancıyı bir tut.

26. Dostlarının senin malını kendi mallarıymış gibi kullanmasına müsaade et.

27. Yabancı ve fakirleri sev, onlara iyi davran: Fakiri küçük, zengini büyük görme.

28. Hasbî ol ve her amelini ihlasla Allah için yap.

29. Allah için harcadığını esas servetin gör.

30. Yaptığın iyilikleri unut, karşılık bekleme başa kakma ve sayıp dökme; sana yapılan iyilikleri ise unutma ve daha güzeliyle karşılık ver.

31. Nefsini daima hesaba çek, davranışlarını gözden geçir yanlışlarına tövbe et ve düzelt.

32. Geçimini kendin temin et; kimseye yük olma, rızık konusunda Allah’ın verdiği garantiye güven.

33. Daima en üstün ahlak ve en faziletli ameli tercih et.

34. Cezalandırmaya gücün yettiği hâlde bile affet: Azarlama ve cezalandırma yerine bağışlamayı tercih et.

35. İnsanlara hüsn-ü zan ile yaklaş; herkesle akıl ve ilim derecesine göre konuş.

36. Arkadaşlarının rahatını kendi meşakketine tercih et: Onlar rahat etsin diye zahmete katlan. Kendi haklarından taviz ver ama başkalarının hakkını tam olarak gözet.

37. Dinde, senden ileri olanla; dünyalıkta, senden aşağıda olanla dost ol.

38. Ulu’l Emr’e (meşru yöneticelere) itaat et. Ehil kişilerle istişare yap ve istişareye uy.

39. Dininde ve ahlâkında cimri ol, malında cömert ol: Din ve ahlâkından hiçbir şey fedâ etme ama malını fedâ et.

40. Allah’ı ve Hz. Peygamberi (s.a.v) her şeyden daha çok sev ve yüce Sevgili’nin (s.a.v) bütün emirlerine uy.

Not: Hz. Âdem’den (a.s.) başlayan fütüvvet zincirinin ümmet-i Muhammed’deki bayraktarı Hz. Ali (r.a.) ve Hz. Fatıma’dır (r.a.). Tüm peygamberler, ashab, selef-i sâlihin ve geçmiş büyüklerimiz fütüvvet yolunun yıldızlarıdır. Fütüvvetin uygulanmadığı hiçbir hâl ve ilişki yoktur. İçinde bulunduğun her durumda uygulanacak bir fütüvvet kuralı vardır: Rabbi’ne peygamberine, sahabeye, selef-İ sâlihine, geçmiş büyüklerine, hocalarına, arkadaşlarına ailene akrabalarına, çocuklarına karşı fütüvvet adabı vardır. Büyük hadis âlimi ve sufi Abdurrahman Sülemi’nin (Ö. 1021) Kitâb’ul-Fütüvve’sinden seçilerek bazı ilâvelerle uyarlanmış 40 fütüvvet yasasıdır. (Kaynak: Hazırlayan: Prof. Dr. Recep Şentürk, İbn Haldun Üniversitesi Açık Medeniyet Gazetesi) 

***

Fütüvvette her mesleğin bir ‘pir’i ve silsilesi vardır. Silsilede pirlerin piri, Ahî Evran’dır. Silsile Resulullah (sas.) Efendimiz’e, oradan da Hz. Âdem’e kadar ulaşmaktadır. Meslekler ve pirleri şöyledir (Ekinci, 2008: 366-367):

Tüccarların Piri : Hz. Muhammed (sas.)
Seyyahların Piri : Hz. İsa
Çobanların Piri : Hz. Musa
Börekçilerin Piri : Varaka
Hurdacıların Piri : Avn İbn İmkân
Tellalların Piri : Tayfur-i Mekkî
Dökmecilerin Piri : Ubeydullâh el-Bahrî
Sabuncuların Piri : Ahmed İbn Abdullah
Şerbetçilerin Piri : Muhammed İbn Abdullah
Çiftçilerin Piri : Hz. Âdem
Hallaçların Piri : Hz. Şit
Marangozların Piri : Hz. Nuh
Devecilerin Piri : Hz. Salih
Sütçü ve Dülgerler Piri : Hz. İbrahim
Terzi ve Yazıcılar Piri : Hz. İdris
Saatçilerin Piri : Hz. Yusuf
Ekmekçilerin Piri : Hz. Zülküf
Tarihçilerin Piri : Hz. Lut
Bağcıların Piri : Hz. Üzeyr
Çulhacıların Piri : Hz. İlyas
Zırhçıların Piri : Hz. Davut
Balıkçıların Piri : Hz. Yunus
Berberlerin Piri : Selmân-ı Fârisî
Mimarların Piri : Muhammed İbn Ebubekir
Kasapların Piri : Ebû’l- Muhcin
Bakkalların Piri : Adiyy İbn Abdullah
Sakaların Piri : Selmân-ı Kûfî
Hamamcıların Piri : Mansûr İbn Kâsım-ı Bağdâdî
Debbağların Piri : Ahî Evran
İğnecilerin Piri : Ebû’l-Kâsım Mübârek
Nalbantların Piri : Ebû Süleyman İbn Kâsım
Kuyumcuların Piri : Nasr İbn Abdullah
Aktarların Piri : Husam İbn Abdullâh-ı Kûfî
Saraçların Piri : Bu’n-Nasr İbn Hâşimiyyi Bağdâdî
Çıkrıkçıların Piri : Abdullah Habîb-i Neccâr
Taşçıların Piri : Kâsım İbn Nasrullah
Okçuların Piri : Sa’d İbn Ebî Vakkâs
Boyacıların Piri : Ömer İbn Abdullâh-ı Sebbâh
Bardakçıların Piri : Abdülfahhâr-ı Medenî
Bahçıvanların Piri : Ebûzeyd Baba Beten-i Hindî

***

• Yazar Hakkında
• Diğer Yazıları

Yazar : Editör

Web Sitesi

• Mehmet Nuri BİNGÖL”ün Edebî Yolculuğu - 30 Ağustos 2024
• Risale-i Nur’da ve Hatıralarda Kurban Bayramı - 15 Haziran 2024
• Ramazan’dan Sonra - 24 Nisan 2024
• Ramazan Bayramı ve Peygamber Efendimizin Bayramı - 9 Nisan 2024
• Kadir Gecesi ile İlgili Yazılar - 5 Nisan 2024
• Saatler ve Manzaralar / Yahya Kemal BEYATLI - 30 Mart 2024
• Peygamberimizin (asm) İtikâfı - 29 Mart 2024
• Aydınların Dilinden Bediüzzaman Said Nursî / Vefatının 64. Sene-i Devriyesi Hatırasına (video).. - 25 Mart 2024
• Sükûtun Zarâfeti / İmam Süyutî - 23 Mart 2024
• “Oruç, Bıçağa Gerek Duyulmayan Bir Ameliyattır.” - 20 Mart 2024

Tüm Yazıları Göster