KASTAMONUR.COM Sırlar ve Nurlar Şehrinden
Güzel ve estetik yorumlar
Lasiyemalar Mesnevi’de yer alan bir bahis. Eserin başında bir tanıtma cümlesi var. “Onuncu Söz’un bir cihette esası ve Yirmi Sekizinci Söz’ün Arabi ikinci makamıdır.“32
Eserde estetik ve sanat kavramları ve terimleri çok kullanılmış, bahis tevhid bahsi olduğu halde sanat terimleri kullanılmış. Her zerrenin layık olduğu yere konması zerrenin büyük bir terzi ve sanatcı olmasını icab ettirir. “Bunu işittikten sonra iyice düşün bir zerreye terzilik sanatını öğretmeye kudretin var mıdır? Kendine malik ittihaz ettiğin tabiat ve esbab herşeyin muhtelif mütenevvi suretlerini biçip dikmesine kudretleri var mıdır? Secere-i Hilkatin semeresi ve kuvvet ve ihtiyarca esbabdan üstün olan insan terziliğin bütün kabiliyetlerini, bilgilerini cemedip bir şecerenin azalarına uygun bir gömleği dikemez. Halbuki Sani-i Hakim herşeyin neması zamanında pek muntazam cedid ve taze gömlekleri ve yeşil yeşil hulleleri kemal-i sürat ve suhuletle yapar giydirir. Fesubhanallah. Evet münezzehtir herşeyin vücudu emrine bağlı olan Allah münezzehtir. Herşeyin iç yüzü elinde bulunan m Sani münezzehtir. Bütün mahlukata merci olan Sani münezzehtir.
Arkadaş herbir mevcudun üstünde Sani-i Ehad ve Samed’in bir sikkesi bir hatemi olup o mevcudun Sani-i Ehad ve Samedin mülkü ve eser-i sanatı olduğuna şehadet ediyorlar.34
Terzilik bir estetik sanattır, her mahluku Allah vücudunun geometrisine uygun olarak yaratır. Burada bir de Sani yani sanatlı yaratan Allah Halık yaratıcı ama Sani sanatlı yaratan demek bütün mahluklar sanatlı bir şekilde Sani tarafından en uygun şekilde yaratılmıştır. Ehad vücudun layık olduğu parçaları tam ona göre yerli yerine koymak ve eseri sanattır.Her canlı ehadiyet ile layık olduğu düzende sanatlı bir şekilde meydana getirilmektedir. Eser, sanat, Sani kelimeleri bahsin gereği olarak kullanılmıştır. Terziliği de ilave edelim.
Sürat estetiğe zıt bir kelimedir, ama Sani mutlak bir süratle mutlak birintizam ile yaratıyor. ”Mutlak bir intizamla sürat-ı mutlakada meydana geliyor.” Mevzun ve mizan kelimeleri de estetiktir. İkisinde de denge vardır. İnsan hem mizanlı hem de mevzundur. Vücut azaları hem mizanlı hem mevzundur. Vücudun simetrisi içinde simetri çizgisinden iki yönlü mizanlı ve mevzundur.
“Taalluk ettiği şeyler pek karışık olmakla beraber büyük bir imtiyaz-ı mutlak ve adem-i iltibas ile yapılıyor.“ Karışık şeylerden varlığının özelliğini yansıtan bağımsız bir şahsiyet ve karışıklık göstermemek, bunlar da yaratılış estetiği..
“Mahall-i taalluku gayri mütenahi olmakla beraber eserlerinde çirkinlik görülmez ahsen şekilde husule gelir.” ilişkisi olduğu şeyler sonsuz ama çirkinlik yok en güzel şekilde yaratılıyor. Bunlar da yaratılış estetiği. Toprağa atılan birtohum o kadar farklı elementlerin içinden güzel olarak yaratılıyor.
“Efrad ve enva arasında bu’d-u mutlak ile beraber tevafuk-ı mutlak var” Amerikadaki arı da sinek de Türkiye’de aynı durum var. Uygunluk var, uzaklık karı ştırmıyor. Bunlar da estetik…
“en harika bir sehavetle en harika bir hüsn-i sanat muhit bir kudretin hassasıdır” Bolluk ziyadesiyle var ama sanat cihetinde farklılık yok hepsi sanat”.
“Nevilerin pek dağınık bulunmasından pek geniş bir tasarruf ile harika bir hüsn-i sanat ilm ve kudretiyle herşeyin yanında bulunan zata hastır” bitkilerde ve hayvanlarla sayısız tipler olmasına dağınıklığa rağmen sanat güzelliğinde taviz yok. Kesret ve mebzuliyete rağmen “her ferd sanat itibariyle kıymettar” Allah’ın sanatının felsefesini yapıyor, kelimeler estetiğin de kullandığı kelimeler.
Arzda dağınık bulunan efrad arasında da tavafuk var, hangi coğrafyada olursa olsun azalarda görüntüde tevafuk uygunluk var. Bütün yeryüzünü aynı anda gören ve tasarruf eden birilim ve kudretin olduğunu gösteriyor. Nevin efradı arasında da hüsnü hilkat var. Bir papatya uzaklık ne kadar olur olsun hüsnü hilkatı heryerde aynıdır. Sehavet ile sanat değeri korunuyor .Sürat ile mizan denge buzulmuyor karışıklığa rağmen mümtaz yani seçilmiş özelliklerini yansıtıyor. Bunlar resimlerle desteklenecek estetik tesbitlerdir. Yaratılışı estetik felsefesiyle gözden geçiriyor, estetiğini felsefesini yapıyor.
Estetiğin bir başka yönü resullerin varlığıyla gerçekleştirilmesidir; “ve keza kemal-i cemale baliğ olan kemal-i hüsn-i sanat resullerin delaletiyle olur.” Sanatta güzellik ve olgunluk yani kemal peygamberlerin vasıtasıyla oluyor. Herhalde Resul çirkine müdahale ediyor. Sanatının çirkin görünmesi risalete aykırı. Nasıl resullerin delaletiyle kemal-i hüsnü sanat oluyor. Peygamber güzelliği denetliyor, çirkine izin vermiyor. çok ince bir bahis.
- On Dokuzuncu Söz Üzerine - 26 Eylül 2023
- Bir Gece Şiiri - 22 Eylül 2023
- Bülbül Şiiri / Mehmet Akif ERSOY - 11 Eylül 2023
- Hizmet Rehberinden – 2 - 3 Eylül 2023
- Malazgirt Savaşı ve Türk – Kürt Kardeşliği - 26 Ağustos 2023
- Hizmet Rehberinden - 24 Ağustos 2023
- Hikmet-i Amme, Umumî Hikmet - 17 Ağustos 2023
- Güzellik ve Peygamber - 13 Ağustos 2023
- Güzel ve Estetik Yorumlar - 11 Ağustos 2023
- Bakmak, Görmek ve Göstermek - 9 Ağustos 2023
