KASTAMONUR.COM Sırlar ve Nurlar Şehrinden
HACI BABA ET-TOSYEVÎ’NİN HAYATI VE ESERLERİ
Kaynaklarda Hâcî Bâbâ diye bilinen müellifin tam adı Hâcî Bâbâ b. Şeyh b. Îbrâhîm b. Abdülkerim b. Osmân et-Tosyevi’dir. Doğum tarihi bilinmeyen Hacı Baba’nın nisbesinden Tosyalı olduğu anlaşılmaktadır. Bazı kaynaklarda bu nisbesi yanında “Rûmî” nisbesi ile de anılmıştır.
Fatih Sultan Mehmet (ö. 836/1481) döneminin bilginlerindendir. Devrinde dinî, lisanî ve edebî ilimlerde öne çıkmış bir şahsiyettir. Devrinin geçerli ilimlerini tahsil ettikten sonra ömrünün sonuna kadar müderrislik yapmıştır. Burada birçok talebe yetiştirmiştir. Vefat yeri Bursa olarak bilinen müellifin en azından hayatının bir kısmını bu şehirde geçirdiği anlaşılmaktadır. Kastamonulu âlimlerden olan Hâcî Bâbâ et-Tosyevi, hayatının son zamanlarını Bursa’da geçirmiş ve orada vefat etmiştir. Kabri Bursa’da Setbaşı’nda Çelebi Sultan Mehmet’e (I. Mehmet) giden caddenin sağ tarafinda, adına yaptırılmış mescidin haziresindedir.
Hicri. 9. (m. 15) asırda yaşamış olan Hâcî Bâbâ b. Şeyh b. İbrâhim b. Abdülkerîm b. Osmân et-Tosyevi’nin vefat tarihi hakkında farklı rivayetler vardır. Bazı kayıtlar’da onun vefat tarihi h. 871 (m. 1476) gösterilmiştir. Bazı kaynaklarda ise h. 855 (m. 1451) olarak yer almiştır. Bu tarih, bir yanlış anlaşılmadan kaynaklanmaktadır. Çünkü Brockelmann, GAL Supll, “et-Tosyevi” maddesinde “Fatih döneminde yaşamış bir ‘âlim” ifadesinden sonra Fatih’in isminin önüne h.855-856 (m. 1451-1481) tarihini vermiş; bu durum İbrâhim et-Tosyevi’nin vefat tarihi gibi algılanmıştır. Asıl bunlardan başka, Hâcî Bâbâ b. Şeyh b. İbrâhim b. Abdülkerîm b. Osmân et-Tosyevî’nin h. 876 (m. 1471) tarihli bir vakfiyesi vardır. (Demir, 2014, s.19)
Kaynak: Zeynep Özkanlı, Hacı Bâbâ et-Tosyevî’nin Yazma Eserler Örneğinde Arap Diline Ait Çalışmaları ve Bu Çalışmalar Üzerine Yapılan Bir Değerlendirme”
Eserleri
Hacı Baba b. İbrahim; çoğu nahiv ilmiyle ilgili olmak üzere farklı ilim dallarında birçok eser telif etmiştir. Söz konusu eserler şunlardır:
A. Evfe’l-Vâfiye fi Şerhi’l-Kâfiye: Bu eserin ismi “Osmanlı Müellifleri” kitabında “Muribu’l-Kâfiye” diye geçmektedir. Bu eser, müellifin “el-Kâfiye fi’n-Nahv” adlı eseri üzerine yazdığı bir şerhtir.29 Eser üzerinde Tahir Mehmut et-Tevil tarafından Kahire’de, 2008 yılında yükesek lisans çalışması yapılmıştır.
B. er-Risâletü’s- Sültâniyye fi Kitâbıi’n-Nûrâniyye: Hacı Baba’nın, Mutarrazî’nin “el- Misbâh” adlı eserine yaptığı ikinci şerhtir. Bu eserin yazma nüshaları yurt dışında Sen Petersburg ve Paris kütüphanelerinde mevcuttur.
C. Mie Kâmile fi Şerhi’l-Mie’l-Âmile: Hacı Baba’nın Abdülkâhir el-Cürcânî’nin Arapçanın dil ve belâgat ilmine dair olan “el-Avâmilü’l-Mie” adlı eseri üzerine yazdığı şerhtir. Bu eser üzerine İsmail Demir tarafından İstanbul’da 2014 yılında yüksek lisans çalışması yapılmıştır. Bu eserin yazma nüshaları Berlin, Münih ve İskenderiye kütüphanelerinde kayıtlı bulunmaktadır.
D. el-Vesâil ve’l–Vasâıt: Kıraatle ilgili bir kitaptır. Bu eser Türkiye’de Ayasofya kütüphanesinde 4347 numarada kayıtlı bulunmaktadır.
E. Latâifü’l-İrab fi Şerhi Kavâidi’l-İrab: Müellifin, İbn Hişâm (ö.761/1382)’ın telif ettiği “el-İrab An Kavâidi’l-İrab” adlı eseri üzerine yazdığı bir şerhtir. Bu eserin yazma nüshaları Riyad kütüphanesindeki 4150 numarada kayıtlıdır.
F. Rasâil fi’l-Lehv: Bu kitab oyun ve eğlenceyle alakalı bir kitaptır. Müellifin bu eseri; lehvin haram oluşu, helaller ve haramlar şeklinde iki kısımdan
müteşekkildir.
G. Latâifü İrabi’l-Kuran: Tefsir ile ilgili bir eserdir.
H. Hulâsatü’l-İ’rab fi Şerhi’l-Misbâh: Nahiv alanında ihtisasını gösterdiği bir eserdir.
Kaynak: Adnan Azzı, “Hacı Baba İbn İbrahim Et-Tusutî’ nin
Hülâsatü’l-İ’rab Fî Şerhi’l-Misbâh Adlı Eserin Tahkiki” (yüksek lisans tezi)
- Mehmet Nuri BİNGÖL”ün Edebî Yolculuğu - 30 Ağustos 2024
- Risale-i Nur’da ve Hatıralarda Kurban Bayramı - 15 Haziran 2024
- Ramazan’dan Sonra - 24 Nisan 2024
- Ramazan Bayramı ve Peygamber Efendimizin Bayramı - 9 Nisan 2024
- Kadir Gecesi ile İlgili Yazılar - 5 Nisan 2024
- Saatler ve Manzaralar / Yahya Kemal BEYATLI - 30 Mart 2024
- Peygamberimizin (asm) İtikâfı - 29 Mart 2024
- Aydınların Dilinden Bediüzzaman Said Nursî / Vefatının 64. Sene-i Devriyesi Hatırasına (video).. - 25 Mart 2024
- Sükûtun Zarâfeti / İmam Süyutî - 23 Mart 2024
- “Oruç, Bıçağa Gerek Duyulmayan Bir Ameliyattır.” - 20 Mart 2024
