KASTAMONUR.COM Sırlar ve Nurlar Şehrinden
Hayreddin Hıdır b. Mahmud b. Ömer el-Atufî Kastamonî
Doç. Dr. Sadık CİHAN*
Hayreddin Merzifonda doğmuştur. Babası Mahmud b. Ömer’dir. ‘Ațufî ismiyle meşhurdur. Kastamonî de denir.
‘Ațufi öğrenme çağına geldiği zaman, Bahşi Halife‘den tefsir ve hadis ilmini, Amasyalı Mevlâna Abdi’den ilmi meâniyi, Kadızâde’nin torunu Mevlâna Kutbuddin Muhammed’ten akli ilimleri, Mevlânâ Hâce’den ilmi usulü, Mevlâna Efdalzâde’den şer’î ilimleri tahsil etmiştir.
‘Ațufî, II. Beyazıt (886-918/1481-1512) tarafından saraya hoca tayin edilmiştir. Daha sonra bu makamı terkederek muhtelif camilerde vaizlik yapmış ve tefsir okutmuştur. Ömrünün sonlarına doğru köşesine çekilmiş ve bu anda muhtelif ilimlerde eserler yazmıştır. Hayreddin tefsir, hadis, edebiyat, meâni, beyân ilimlerinde mütehassıs bir kimse idi.
948/1541 de İstanbul’da öldü. Eyüb’te, kendi evinin civarmdaki Hatib Kasım Oğlunun kabrinin yanına gömüldü.
* Hayreddin Hıdır b. Mahmud b. Ömer el-‘Atûfî «Kastamonî» ve Hadis Eserleri (Makale)
***
2. Makale
Hayrettin Hıdır b. Mahmud b. Ömer el-Merzifonî el-Atufî
Mustafa ÖZTOPRAK*
Hayrettin Hıdır Mahmud b. Ömer el-Atûfî, ilmi çevrelerde kısaca Atûfi olarak bilinmektedir. Bazı çalışmalarda doğduğu yere nispetle Merzifon veya Kastamonu ifadelerinin eklendiği tespit edilmektedir. Kaynaklarda Amasya’da doğduğu ve İstanbul’da vefat ettiği geçmektedir. İlk tedrisini Amasyalı hocalardan alması, aslen Merzifonlu olduğunu bizzat kendisi bazı eserlerinde belirtmesi, doğduğu yer açısından bir problemin olmadığını göstermektedir. “Kastamonî” nisbesinin belki bir dönem orada kalması veya babasının görevi gereği yaşamasından kaynaklı olabilir. Ancak “Kastamonî” nisbesiyle alakalı açıklayıcı bir bilgi ulaşabildiğimiz Taşköprüzade’nin Şekâiku’n-Numaniyye isimli eserinin dışında herhangi bir kaynakta bulunmamaktadır. Taşköprüzade’nin eserinde ise isminin sonuna “Kastamonî” nisbesi eklenmiştir. Ancak “Merzifonî” nisbesi kaynaklarda çoğunlukla geçmektedir.
Molla Bahşî’den tefsir ve hadis, Amasyalı Molla Abdî’den meânî, Kadızâde’nin torunu Molla Kutbuddin Mehmet’ten aklî ilimleri tahsil etmiştir. Hocâzâde’den usûl ilmi, Efdalzâde’den şer’i ilimleri okumuştur. İkinci Bayezid (1481 – 1512) döneminde sarayda hocalık görevinde bulunmuştur. Daha sonra vaizlik mesleğini tercih ederek İstanbul camilerinde Cuma günlerinde tefsir sohbetleri yapmış ve tefsir ilminin inceliklerini anlatmıştır. Özellikle meânî, bedî, tefsir, hadis, mantık ve edebi ilimlerde temayüz etmiştir. 948/1541 yılında İstanbul’da vefat etmiştir. Evinin yakınlarında bulunan Hatib Kâsımoğlu’nun kabrinin yanına defnedilmiştir.
Eserleri
Atufi’nin kaç tane eseri bulunduğuna dair kaynaklarda farklı bilgiler zikredilmektedir. Bazılarında beş bazılarında on beş eser hakkında bilgi verilirken, karşılaştırmalı okumalar çerçevesinde neticede 18 eseri olduğu tespit edilmektedir. Eserlerin, çoğunlukla hadis, tefsir, mantık, haşiye ve kelam alanlarında yazıldığı tespit edilmektedir. Bunları şu şekilde zikredebiliriz:
1. el-İnzâr fi Şerhi Ba’dı Ehadisi’l-Meşârik
2. Haşiye ale’l-Keşşâf
3. Haşiye ala Envârı’t-Tenzi’l li’l-Beydâvî
4. Şerhu Kasideti’l-Bürde
5. el-Cevheratü’l-Cinaniyye fi’l-Mesâili’l-İmaniyye
Atufi, bu eserinde, imana dair hadisleri toplamıştır. Eser, neşredilmemiştir. Tespit
edilebilen tek yazma nüshası III. Ahmet kütüphanesinde bulunmaktadır.
6. Kitabü’l-Udâsı veya Risaletü’l-Udâs
7. Hıfzu’l-Ebdan Kasidetü’l-Lamiye
8. Zühru’l-Adşan (Zehru’l-İnsan)
9. Risâletün fi’l-Kelâm
10. Rumzu’d-Dekâik Manzumetü fi Ta’biri’r-Rüya
11. Ravdu’l-İnsan fi Tedâbîri Sıhhati’l-Ebdân
Atufi, Hz. Peygamberin tıbla ilgili hadislerini toplayarak Arapça şerh etmiştir. Eser
neşredilmemiştir. Yazma olan nüshalarından birisi Fatih Kütüphanesinde bulunmaktadır.
12. Keşfü’ş-Şarik fi Meşârikı’l-Envâr
13. Risâle fi Tefsiri Selâse Ayat min Evveli Sureti En’am ve mea Tefsiri Sureti Rahmân
14. Kitabü’l-Hal fima Az’l-i min Ba’di’l- Mahal
15. Mir’atü’r-Rüya
Mir’atü’r-rü’ya. Hz. Peygamber’in, “Rüyada beni gören gerçekten görmüştür; çünkü şeytan benim suretime giremez” mealindeki hadisinin şerhinden ibarettir. Kaynaklarda bu eserin herhangi bir nüshasına henüz rastlanmamıştır.
16. Şerhu İsaguci fi’l-Mantık
17. Risâlatun Makalatun fi Beyani Tefsiri “kavlihi teala”.8
18. Murâkabetü’l-fen fi Mirsâdi’l-Yakîn
* Hayrettin Hıdır b. Mahmud b. Ömer el-Merzifonî el-Atufî’nin Hayatı ve “İnzâr Fi Şerhi Ba’dı Ehâdîsî’l-Meşârik” Adlı Eseri (makale)
- Mehmet Nuri BİNGÖL”ün Edebî Yolculuğu - 30 Ağustos 2024
- Risale-i Nur’da ve Hatıralarda Kurban Bayramı - 15 Haziran 2024
- Ramazan’dan Sonra - 24 Nisan 2024
- Ramazan Bayramı ve Peygamber Efendimizin Bayramı - 9 Nisan 2024
- Kadir Gecesi ile İlgili Yazılar - 5 Nisan 2024
- Saatler ve Manzaralar / Yahya Kemal BEYATLI - 30 Mart 2024
- Peygamberimizin (asm) İtikâfı - 29 Mart 2024
- Aydınların Dilinden Bediüzzaman Said Nursî / Vefatının 64. Sene-i Devriyesi Hatırasına (video).. - 25 Mart 2024
- Sükûtun Zarâfeti / İmam Süyutî - 23 Mart 2024
- “Oruç, Bıçağa Gerek Duyulmayan Bir Ameliyattır.” - 20 Mart 2024
