KASTAMONUR.COM Sırlar ve Nurlar Şehrinden
İnsan SONRASI – Rosi Braidotti (Özet)
Yazan: Ahmet Hakan ÇAKICI
Genel Değerlendirme:
“İnsan Sonrası”, İtalyan felsefeci ve Feminist kuramcı Rosi Braidotti’nin Kolektif Kitap’tan basılan 240 sayfalık eseri.
Kitaba girmeden önce “İnsan Sonrası” kavramının, gelişmekte olan teknoloji ile önümüze çıkması muhtemel insan/robot/ bilgisayar karışımı siborglerin dönemini kastetmediğini belirteyim. Kavram bu dönemi kapsıyorsa da, hedefi bu değil. Bu kavramı açıklayabilmek için evvelemirde iki anahtar kavramı ve bu kavramların konu ile ilintisini açıklamak gerektiğini hissediyorum: Andropos ve Vitruvius.
Andropos: Bu kavram Eski Yunan’da hikmet sahibi olgun insanı (insan-ı kamil, aziz, evliya) karşılıyor. (Daha açık ifade edelim; sanırım Andropos, Peygamberleri işaret ediyor.) Andropos, toplum için bir ahlaki nizam tanımlıyor. “İnsan” olmanın bir takım ahlaki sıfatlara sahip olmakla ilişkili olduğunu düşünüyor ve tanımlanan ahlaki niteliklere sahip olmayanların, “İnsan”i olarak eksik olduklarını, insanileşmede başarılı olamadıklarını iddia ediyordu. Yani, “insan” olmanın yolu; ahlaktan, erdemlerden geçiyordu. (Bizde kullanılan, “önce insan ol”, “insan mısın?” , “insanlık önemli” gibi kelimeler de, muhatabından ahlak ve erdem talep eden Andropos/peygamberler düşüncesinin yansımalarıdır.)
5000 senedir bu düşünce toplumları baskılıyor ve onlara şekil veriyor. Dolayısı ile Andropos’un (Peygamberlerin, azizlerin, evliyaların..) ahlak ve erdem anlayışına uymayan bir kesim dışlanıyor ve ötekileştiriliyor. Bunlar fahişeler, eşcinseller, tefeciler, cimriler, hırsızlar, katiller vs. Bunların arasına “kadın”ı da eklememiz lazım, çünkü peygamberlerin arasında hiç kadın yok ve ne İncil’de ne de Tevrat’ta kadın muhatap alınlıyor. Dolayısı ile Andropos, kadını da aşağılıyor, diyorlar.
Vitruvius: Leonardo Da Vinci’nin günlük notlarının arasında bulunan meşhur olmuş bir eskiz. Bu çalışma Aydınlanmanın ve modernist dönemin (hümanizmin) İnsanlık sembolü olarak kabul ediliyor. Vitruvius insanı; batılı, beyaz, sağlıklı, yakışıklı ve erkek olarak tasvir edilmiştir. Batı Hümanizmi (insancılığı), “İnsanı” bu değerler üzerinden tanımlayarak Batılı, beyaz, sağlıklı, güzel ve erkek olmayan herkesi aşağıladı ve Asyalı, Afrikalı, Kızılderili, sarı, siyahi, çirkin, sakat, eşcinsel ve kadını ötekileştirdi. İnsan saymadı. Bu bilinçaltının geliştirdiği Hümanizm düşüncesi, algılarını Vitruvis insanın üzerine odakladı ve diğerlerini görmezlikten geldi. Gördüğünü de perişan etti.
İşte İnsan Sonrası, bu Andropos ve Vitruvius’un tanımladığı “İnsan” anlayışlarının reddi ile girilen döneme verilen isim. Peygamberlerin ve aydınlanmanın tanımladığı normların hepsini yerle bir edip tarihe gömerek; erkekinsanın ürettiği dünyaya karşı teknoloji, kadın ve eşcinseller hep birlikte yeni bir dünya kurmak istiyoruz, diyorlar. Peygamberlerin, ahlak ve erdem İnsanının yerini alacak düşünceyi üretecek olan eşcinsellerin ve kadınların dünyasının hiç kimseyi hatta hayvanları ve diğer bitkisel canlıları da dışlamayarak yeni bir türün (“Zoe”) müjdesini veriyorlar, iddiasında Braidotti.
“İnsan” olmak için ahlaklı, batılı, erkek ve heteroseksüel olmaya gerek yok. Hatta İnsan olmaya gerek yok”, diyorlar.
“Hümanizm, laiklik ve bilim çok büyük bir numaraydı. Sonuç korkunç bir felakete doğru gidiyor. Bu felaket gelmeden yeni bir şey yapmalı ve bunları tasfiye etmeliyiz”, derken; atılacak çöp paketinin içine, ahlakı ve erdemi de sıkıştırıveriyorlar. Yani çok daha büyük bir numara için, bu numaranın önündeki engeli (ahlak ve erdem) de eskiyen numara ile birlikte tasfiyeye çalışıyorlar, diye düşünüyorum.
Kitap benim için bir hayal kırıklığı. Sayın Braidotti, İnsan Sonrasının kurulmakta olduğunu haber veriyor lakin insan sonrasının ne üzerine kurulduğuna dair bir şey söylemiyor. Bütün kitap eski dünya yıkılıyor, Erkekinsanın kurduğu yapı dağılıyor çok güzel şeyler olacak, harika olacak, müthiş olacak, ne güzel olacak formunda ilerliyor. Ne olacağı ve neyin üzerine olacağı konusunda hiç bir şey yok. Değerlerin yerine ne konulacağı veya değerler olmadığında insanların ne üzerine uzlaşacaklarına dair hiç bir fikir vermiyor. Fakirler ile zenginler, güçsüzler ile güçlüler arasındaki dengeyi sağlamaya çalışacak olanın ne olduğuna dair hiç bir ipucu yok kitapta.
Bizi “Yeni Kapitalist Egemenlere” güvenmeye, eşcinseller ile kadınların birlikte inşa edecekleri yapıyı desteklemeye çağırıyor. Şikayet edilenlerden ahlak, erdem ve küçük erkeklerin tasfiyesinin işaretleri her yerde kendisini hissettirirken emperyalizmin, sömürgeciliğin, gelir eşitsizliğinin, Batı üstünlük düşüncesinin tasfiyesine dair hiç bir ip ucu yok. “İnsan Sonrasının işlevi, Yeni Kapitalist hamlenin önündeki engellerin kadınlar ve eşcinseller eli ile temizlenmesi mi” sorusu kitabın sonunda zihnime asılı kalan soru oluyor.
***
İnsan-sonrası, insan-ötesi…
“İnsan-sonrası” taraftarları, sonuna kadar maddeciler; “vitalist materyalizm” favori kavramlarından. Ama onların maddeciliği, bildiklerimizden biraz farklı… Madde yerine “form”, mevcudiyet yerine “örüntü” (pattern), ortam yerine “mesaj” demeyi yeğliyorlar. Zira dijital teknolojiler sayesinde enformasyonun bedenini kaybettiğini, gayri-maddi bir yapıya dönüştüğünü, yaşamı olduğu gibi taklit etmeye çalışan yapay bir yaşam (artificial life) ortaya çıktığını düşünüyorlar. Gerçek canlılıkla (Alife) yapay canlılığı (A-life) ayırt ettiklerini söylüyorlar. Zihni, evrensel bir sembol işlemcisi olarak kavramsallaştırıyorlar. Zihin ve bilgisayarın tamamen aynı olmasalar da bazı ortak işleyiş mekanizmalarını paylaştıkları kanaatindeler. Doğa-kültür, insan-hayvan, insan-makine, hayat-oyun, kadın-erkek ayrımları sahte onlara göre, bunların hepsini aşmak istiyorlar. “Makinelerimiz rahatsız edici derece canlı, bizler ise korkutucu derece cansızız” diyorlar. Onlar için; bilim, yaşamın sadece bilgi iletme birimlerinden (bit) meydana gelen dijital bir enformasyon, insanın da evrim oyununda makinelerden farksız bir oyuncu olduğunu ortaya koymuş; teknoloji ise insandan daha iyi işlev gören makineleri yaratmıştır. Artık insanı, sanki özel bir varlıkmışçasına ele almaktan, mesela “insan hakları” gibi başlıklar altında düşünmekten tamamen vazgeçmek lazım gelir.
Gelelim “insan-ötesi” fikriyatına yani transhumanizme. Transhumanizmin insanın biyolojik varlığına odaklanmış ve teknolojinin imkânlarıyla onu dönüştürmeye çalışan bir anlayış. Bilim ve teknoloji yoluyla insanın biyolojik varlığının ve sınırlılığının aşılmasını savunan bir akım. “İnsanlık, gelecekte bilim ve teknoloji tarafından derinden etkilenecek bir yerdedir. Bizler yaşlanmanın, bilişsel kısıtlamaların, istemsiz acı çekmenin ve Dünya gezegenine hapisliğimizin aşılması yoluyla insanın potansiyelinin genişletilmesinin imkân dâhilinde olduğunu öngörüyoruz” diyorlar. Günümüzün teknolojik imkânları, hâlihazırdaki implantlar, protezler, dijital teknolojiler, biyoteknolojideki ve nörofarmakolojideki gelişmeler, transhumanistlerin insanın potansiyelinin daha da güçlendirilmesi senaryoları için ipuçları veriyor. Bu senaryolar arasında, insan bilincinin makinelere yüklenmesi, istenmeyen kişilik özelliklerinin kaldırılması ve ölümsüzlüğe ulaşma da var.
Görüldüğü gibi teknoloji, şişede durduğu gibi durmuyor. İnsan düşüncesini de hemen etkileyerek kendisine uygun ütopyalar da ortaya çıkarıyor. Ne yazık ki bu fikirler, bazı marjinallerin tuhaf fantezileri değil. “İnsan-ötesi” düşüncesi yani transhumanizm, devletlerin savaş politikalarını derinden etkilerken, “insan-sonrası” fikriyatı akademiden başlamak üzere hızla yaygınlık kazanıyor.
İnsan-ötesi akımının güçlü bir felsefi alt-yapısı yok daha çok pratik sorunlar nedeniyle gündemimize gelebilir ama “insan-sonrası” fikriyatı öyle değil. Ateizm ve materyalizm, inancı reddediyordu. “İnsan-sonrası” ise insanın özünü değiştirmeyi, onu “yeryüzünün halifesi” olma makamından indirmeyi amaçlıyor; doğrudan doğruya insana meydan okuma…
- Mehmet Nuri BİNGÖL”ün Edebî Yolculuğu - 30 Ağustos 2024
- Risale-i Nur’da ve Hatıralarda Kurban Bayramı - 15 Haziran 2024
- Ramazan’dan Sonra - 24 Nisan 2024
- Ramazan Bayramı ve Peygamber Efendimizin Bayramı - 9 Nisan 2024
- Kadir Gecesi ile İlgili Yazılar - 5 Nisan 2024
- Saatler ve Manzaralar / Yahya Kemal BEYATLI - 30 Mart 2024
- Peygamberimizin (asm) İtikâfı - 29 Mart 2024
- Aydınların Dilinden Bediüzzaman Said Nursî / Vefatının 64. Sene-i Devriyesi Hatırasına (video).. - 25 Mart 2024
- Sükûtun Zarâfeti / İmam Süyutî - 23 Mart 2024
- “Oruç, Bıçağa Gerek Duyulmayan Bir Ameliyattır.” - 20 Mart 2024
