Memleketleri Dışında Kastamonulu Müderrisler

Kastamonulu müderrisler, memleketleri dışında başta İstanbul olmak üzere Osmanlı coğrafyasındaki medreselerin eğitim kadrosunda yer almışlardır. XVI. yüzyılda Rumeli kazaskerliği tarafından mülazım kaydedilenlerin %76-81’i Anadolu, %15-18’i Rumeli, %2-4’ü de İstanbulludur. Anadolu’da en çok mülazım Bolu’dandır. Sonrasında sırasıyla Canik, Karaman ve Aydın’dan sonra Kastamonu gelmektedir. Bunları İstanbul, Ankara ve Bursa vilayetleri izler.

XVII. yüzyılda (1633-1666) en çok mülâzımın 172 kişiyle Bolulu olduğu görülmektedir. İkinci sırada 104 kişiyle Kastamonu, üçüncü sırada 96 kişiyle İstanbul yer almıştır. Bu şehirleri Aydın, Edirne, Samsun, Bosna ve Karaman vilayetleri takip eder. 1706-1722 döneminde en fazla mülâzım gelen vilayetler İstanbul 235, Kastamonu 55, Bolu 48, Edirne ve Ankara 20, Bursa 21 ve Konya ile Çankırı 12 şeklinde sıralanmıştır. 1756-1776 döneminde ise 2817 kişinin Osmanlı’nın 239 farklı yerinden olduğu görülmektedir. İstanbul %42’ye yakın bir oranla 1116 kişiyle ilk sırada yer almıştır. İkinci sırada 49 kişiyle Bolu, üçüncü sırada 48 kişiyle Kastamonu gelmiştir.

1206/1792 yılında İstanbul’da bulunan 179 medresede okuyan talebenin sayısı 2803’tür. Bunların 169’u Ahıskalı, 91’i ise Kastamonuludur. Üçüncü sırada 71 öğrenci ile Safranbolu yer alır. 1844 yılına ait 187 Nolu İstanbul medreseleri nüfus defteri verilerine göre 37 medresede bulunan 1692 kişinin memleketi tespit edilmiştir. Anadolu vilayetleri içinde Kastamonu 76 kişiyle birinci sırada yer alır.

II. Mahmud döneminde (1808-1839) İstanbul medreselerinde 1214 müderris görev yapmıştır. Bunların 443’ü Anadolu kökenlidir. Vilayetler açısından bakıldığında 22 kişiyle Kastamonu birinci sırada yer alır. Kastamonu’yu 19 kişi ile Konya, 18 kişi ile Bursa, 15 kişi ile Eğin, 14 kişi ile Bolu, 13 kişi ile Ankara, 11 kişi ile Trabzon izler.

Sultan Abdülmecid döneminde (1839-1861) İstanbul’da görev yapan 947 müderrisden 651’nin vilayetleri tespit edilmiştir. Bunların 464’ü Anadolu, 110’u Rumeli, 39’u İstanbul, 28’i Kafkasya, dokuzu Arap coğrafyasındandır. Anadolu kökenlilerden 22’si Kastamonu, 21’i Trabzon, 18’i Ankara şeklinde sıralanır.

İstanbul medreselerinde 1839-1908 yılları arasında müderris ve dersiam olarak görev yapanların %61’inin yani 105’inin Anadolu kökenli olduğu görülmektedir. Vilayet bazında bakıldığında bu 105 müderrisin 36’sı Trabzon, 26’sı Kastamonu, 23’ü Konya ve 20’si Ankara kökenlidir.

Son dönem Kastamonu medreselerinde vazife yapmış olan müderrislerden bir kısmının İstanbul medreselerinde eğitim alması, Kastamonu-İstanbul arasındaki eğitim köprüsünün devam ettiğini ortaya koymaktadır. İstanbul medreselerinde okuyup memleketine dönerek Kastamonu medreselerinde vazife üstlenenler arasında Sinan Paşa Medresesi’nden mezun Sıdkıye Medresesi müderrisi Mehmed Adnan Efendi, Kalenderhâne Medresesi’nden mezun Araç Abdalpaşa Medresesi Müderrisi ve banisi Hasan Tahsin Efendi, İstanbul Ayasofya-i Kebîr Medresesi’nden mezun Azdavay Kenzü’l-İrfan Medresesi müderrisi Çetinoğlu Mustafa Münib Efendi, Bayezid Camii dersiamlarından Eğinli Hafız Mehmed Hulusi Efendi’den icazetli Ziyâiye Medresesi müderrisi Ahmed Ziyaeddin Efendi, Küçük Ayasofya Medresesi’nden mezun Cide Medresesi müderrislerinden olan İsmail Hakkı Efendi bu durumu ortaya koymaktadır.

Kastamonu kökenli müderrisler 1759-1924 yılları arasında padişahın huzurunda “Huzur Dersleri” adı altında yapılan tefsir derslerinde de yer almıştır.

Huzur Derslerine Katılan Kastamonulu Müderrisler Tablosu

Kaynak: Mustafa YAVUZ, Kastamonu Medreseleri ve Uleması (Doktora tezi)

• Yazar Hakkında
• Diğer Yazıları

Yazar : Editör

Web Sitesi

• Mehmet Nuri BİNGÖL”ün Edebî Yolculuğu - 30 Ağustos 2024
• Risale-i Nur’da ve Hatıralarda Kurban Bayramı - 15 Haziran 2024
• Ramazan’dan Sonra - 24 Nisan 2024
• Ramazan Bayramı ve Peygamber Efendimizin Bayramı - 9 Nisan 2024
• Kadir Gecesi ile İlgili Yazılar - 5 Nisan 2024
• Saatler ve Manzaralar / Yahya Kemal BEYATLI - 30 Mart 2024
• Peygamberimizin (asm) İtikâfı - 29 Mart 2024
• Aydınların Dilinden Bediüzzaman Said Nursî / Vefatının 64. Sene-i Devriyesi Hatırasına (video).. - 25 Mart 2024
• Sükûtun Zarâfeti / İmam Süyutî - 23 Mart 2024
• “Oruç, Bıçağa Gerek Duyulmayan Bir Ameliyattır.” - 20 Mart 2024

Tüm Yazıları Göster