Şehirden Şehire Göçün İzne Bağlandığı Yıllar: Mürûr Tezkereleri

Faydalı ise lütfen bağlantıyı paylaşınız, tavsiye ediniz. Kaynaksız kopyalamanıza rızamız yoktur.

Bir zamanlar çiftini çubuğunu, işini gücünü bozup büyük şehirlere (Özellikle İstanbul) göç etmek çok zor ve izne bağlıydı.. Amaç başta Celali isyanları sonrası doğan göçlerin doğurduğu asayiş problemleri olmak üzere kişerin doğup büyüdükleri, iş sahibi ve vergi mükellefi oldukları yeri boşaltmamaları, İstanbul’un imarı ve sosyal düzeninin bozulmaması idi..

Anadolu’dan İstanbul’a çalışmaya gelenlerin çoğuna kesin iskân izni verilmezdi.. Ailelerini aldırmak isteyenler kadı veya mülki amirlerden izin almak mecburiyetindeydiler. Tahsil, ticaret vs için gelenler ise bir yıl geçerli yol Mürûr (geçiş) Tezkeresi almak zorundaydı..

1836 tarihli Kastamonu Jurnal Defteri ve arşivlere yansıyan birkaç örnek:

Kastamonu Küpciğez Mahallesi’nden olup İstanbul’da sakin Hacı Hüseyin’in, hanımı Zeliha için, ihtiyar olduğu ve vergi alınır birşeyi olmadığından Mürûr tezkeresi verilmesi isteği 12 Zilhicce 1267.

Tosya tüccarından orta boylu köse sakallı Mustafa’nın Tosya şer’i mahkemesinden aldığı Mürûr tezkeresiyle Kastamonu’da bir gece misafir kalarak Deraliyye’ye (İstanbul’da) gitmesi hakkında yol izni ..17 Muharrem 1252

Kastamonu’ya gelip rıhtım inşaatında çalışmak amacıyla Zonguldak’a geçmek isteyen 200 İtalyan işçiyle ilgili tezkere talebi (Bu durum büyük sorun olmuş) 3 Kasım 1897.

Bu belgeler müslüman ve hristiyan tebânın nüfus hareketlerini kontrol eden iç pasaport niteliğinde güzel bir uygulamaydı. Ancak zamanla kaybedilen topraklarımızdan gelen çok büyük ve kontrolsüz göç dalgaları ile mekanizma çalışamaz hale geldi. Nihayet 2. Meşrutiyet’ten bir süre sonra insan haklarına da aykırı olduğu gerekçesi ile yürürlükten kaldırıldı.

Fotoğrafını verdiğim örnek (altta), Mehmet Akif Ersoy’un sevdiği bir dostu olan Milas Müftüsü Hafız Sâdık Efendi’ye, İstanbul Hekimoğlu Ali Paşa Medresesi’nde ikameti için verilen 1902 tarihli mürûr tezkeresidir.

Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değermiş..

T.S