Sünnete uygun yeme içme âdâbı

A-Yeme âdâbı

1.. Yemekten önce ve sonra eller yıkanır.

Hadis-i şeriflerde:

“Yemekten önce el yıkamak bir hasenedir. Yemekten sonra ise iki hasenedir, iki kat sevaptır.”

“Kim evinin hayır ve bereketini Allah Teâlâ hazretlerinin artırmasını diliyorsa, yemeğe otururken ve yemekten kalkarken ellerini yıkasın.” (Kütüb-ü Sitte, 17/426)

2. Cünüp olan erkek ve kadınların ellerini ve ağızlarını yıkamadan yiyip içmeleri mekruhtur. Âdet gören kadınların da yemekten önce ellerini ve ağızlarını yıkamaları iyidir.

3. Yemeğe başlarken “Besmele” okumalıdır. Yemeğin başında “Besmele” unutulursa, hatırlanınca “Bismillâhi alâ (fi) evvelihî ve âhirihî” denilmelidir.

Hz. Âişe anlatıyor:

“Resûlullah (asm) ashabından altı kişiyle beraber yemek yiyordu. Bir bedevi gelerek (hazır) yemeği iki lokmada yedi.

Resâlullah (asm) :

‘Eğer bu (misafir) ‘Bismillah’ deseydi, (yemek) hepinize yeterdi. Öyleyse biriniz yemek yediği vakit ‘Bismillah’ desin. Yemeğin başında ‘Bismillah’ demeyi unutacak olursa (hatırlayınca) ‘Bismillâhi fî evvelihî ve âhirihî’ desin!”
(Kütüb-ü Sitte, 17/427)

4. Yemeğe başlarken diğerlerini uyarma ve hatırlatma bâbından “Besmele”nin sesli okunması iyi olur. Özellikle medreselerde hocaların, evlerde aile reislerinin bunu uygulaması gerekmektedir.

5. Yemeği sağ el ile yemelidir.

Hz. Ebu Hüreyre (ra) anlatıyor:

“Resûlullah (asm):

‘Herbiriniz sağ eliyle yesin, sağ eliyle içsin, sağ eliyle alsın, sağ eliyle versin. Zira şeytan sol eliyle yer, sol eliyle içer, sol eliyle verir, sol eliyle alır’ buyurdular.” (Kütüb-ü Sitte, 17/428)

6. Yemeklere az bir tuzla başlamak ve tuz ile bitirmek sünnettir. Sağlık açısından yararlıdır.

Hz. Enes İbn u Mâlik (ra) anlatıyor:
“Resûlullah (asm): ‘Katığınızın efendisi tuzdur’ buyurdular.”

7. Ekmek parçalarına hürmet etmeli, ekmek kırıklarını yemeli, çöpe atmamalı, bunların üzerlerine bir eşya koymamalıdır. Bunlara parmakları, ağzı ve bıçakları silip atmamalıdır.

Hz. Âişe (ra) anlatıyor:

“Resûlullah (asm) hücreme girmişlerdi. Atılmış bir ekmek parçası gördüler. Hemen onu alıp silerek yediler ve :
‘Ey Âişe! Kerîm olana ikram et! (Yani kıymetli olan ekmeğe hürmet et!) Zira şu ekmek, bir kavme nefret edip kaçmışsa bir daha dönmemiştir.’ buyurdular.”

8. Yemekler ve sular pek sıcak ve pek soğuk olmamalıdır.

9. Yemekler koklanmamalı, ve üzerlerine üflenmemelidir. Bunları yapmak edebe aykırıdır.

10. Yemek yerken konuşulmaması mekruhtur. Bununla birlikte çok konuşmak da mekruhtur.

11. Yemek yerken iyi kimselerin halleri anlatılmalıdır. Güzel bir biçimde konuşulmalıdır. Müstekreh ve çirkin sözler söylenmemelidir.

12. Ev sahibinin misafirlerin yanında susması hiç doğru olmaz. Ev sahibi misafirlerin yanından ayrılmamalı, misafirlere hizmet gayretinde bulunmalı ve sofraya hizmet eden ev halkına kızmamalıdır.

13. Çağrılan sofraya icabet etmelidir.

Esma Bintü Yezid (rh) anlatıyor:
“Resûlullah (asm)’a bir yemek getirilmişti. Bize de teklif edildi. ‘İştahımız yok’ dedik. Aleyhisselâtü vesselam :
‘Açlıkla yalanı birleştirmeyiniz’ buyurdular.”

(Bu hadîsi yorumlayan âlimler yemek gelince başkalarına buyur etmek gerektiğini söyledikleri gibi, aç olanın da sofraya oturmasının meşru olduğunu belirtmişlerdir. Dahası samimi bir buyura aç kimsenin ‘ben tokum’ diye istiğna göstermesi de caiz görülmemiştir.)

14. Yemeği herkes kendi önünden yemelidir.

İbn ü Ömer (ra) anlatıyor:

“Resûlullah (asm) buyurdular ki:

‘Sofra kurulunca herkes kendi önünden yesin, sofra arkadaşının önünden almasın.’ ” (K.S. 17/428)

15. Yemek tabağının ortasından yemek alınmaz. Herkes kendine yakın olan taraftan yemeye başlamalıdır.

“Resûlullah (asm), tiritin (tabağı) ortasına elini koyup:

‘Bismillah diyerek etrafından (kendinize yakın olan yerinden) yiyin, orta kısmını bırakın. Zira yemeğe bereket ortasından gelir.’ buyurdular.” (K.S. 17/429)

16. Diz üzeri çökülerek yemek yenilir. Sağ ayağın dikilmesi de sünnettir. Bir yere dayanarak yemek yemek caiz değildir.

Abdullah İbn u Büsr (ra) anlatıyor:

“Resûlullah (asm)’a bir koyun parçası hediye etmiştim. Aleyhisselâtu vesselâm onu yemek üzere dizlerinin üzerine oturdu.

Bir bedevi:

‘Bu ne biçim oturuştur?’ dedi.

Resûlullah:

‘Allah beni mütevazı bir kul olarak yarattı, kibirli, kasılan biri yapmadı.’ diye cevap verdi.”

17. Yemeği çabuk yiyip başkalarından önce sofra terk edilmemelidir.

İbn u Ömer anlatıyor:

“Resûlullah (asm) buyurdular ki:

“Sofra kuruldumu, hiç kimse sofra toplanıncaya kadar yemekten kalkmasın. Doysa bile, herkes bırakmadan, yemekten elini çekmesin, yemeye devam etsin. Zira kişi (erken çekilirse) arkadaşını mahçup eder, o da bırakır. Hâlbuki arkadaşının daha yemeye ihtiyacı vardır.” (K.S. 17/430)

18. Ev sahibi sofrayı kaldırmadan misafir olunan ev terk edilmez.

19. Yemeğin sonunda ‘Elhamdulillah’ denilmelidir. Yemek duası okunmalıdır. Yemek duası bittikten sonra da Yahudilere benzememek için birkaç lokma daha alınmalıdır. Çünkü Yahudiler duayı yemeğin sonunda yaparlar.

20. Yemekten sonra ellerle birlikte diş temizliği de yapılmalıdır.

21. Yemekten hemen sonra uyumak veya uzanmak doğru değildir. Kalbi karartır.

22. Yemek esnasında su içilebilir ama yemek bittikten sonra en az 45 dk. Su içmek doğru değildir.

23. Acıkmadan yemek yenilmez. Yemekten sonra yeniden yemek yemek için 4 saat geçmesi sünnettir.

24. Akşam yemeğini terk etmek doğru değildir.

Hz. Cabir (ra) anlatıyor:

“Resûlullah (asm) buyurdular ki:

‘Akşam yemeğini bırakmayın, bir avuç hurma ile de olsa akşamı yiyin. Çünkü akşamın terki insanı erken ihtiyarlatır.”

25. Karın tam doyurulmadan iştahı var iken sofradan kalkmak sünnettir.

26. Bir insan kuvvetlenmek ve kuvvetini artırmak için doyuncaya kadar yiyip içebilir, bu mübahtır. Bundan daha çok yiyip içmek haramdır. Bunun ölçüsü mideyi bozacağına üstün kanaat hasıl olacağı miktardır. Bununla beraber ikram için ve ertesi gün tutacağı oruca kuvvet kazanmak için biraz fazla yiyip içmekte bir sakınca yoktur.

27. Sofrada bir çeşit yemek bulundurmak sünnettir. Misafir için sofrada çeşitli yemekler bulundurmada bir sakınca yoktur.

28. Sabah kahvaltısını erken yapmak da sağlık açısından önemlidir ve Hz. Ali’nin tavsiyesidir.

29. Yemek ve su kaplarının ağzı kapatılmalıdır.

Ebû Hureyre (ra) anlatıyor:

“Resûlullah (asm) bize kapların ağızlarının örtülmesini, tulumların ağızlarının bağlanmasını ve boş kabın ağzı yere gelecek şekilde ters çevrilmesini emretti.”

30. Baş açık yemek yemek mekruhtur.

31. Yemek yerken insanların nefretini celbedip tiksindirecek davranış ve hallerden sakınmalıdır.

32. Elle yemek yerken parmak ucu ile yemek sünnete aykırıdır ve cimriliğe alâmettir. Üç parmak ile yemek yemek sünnettir. Beş parmak ile yemek oburluk alametidir. Kaşığı da parmak uçları ile tutmamalıdır.

33. Ekmeği koparırken tek el ile koparmak da mekruhtur.

«Resulullah (asm) bize kapların ağızlarının örtülmesini, tulumların ağızlarının bağlanmasını ve boş kabın ağzı yere gelecek şekilde ters çevrilmesini emretti.” Ebu Hüreyre (ra)

 

B-İçme âdâbı

1. Su içerken ‘Besmele’ ile başlamalıdır.

2. Suyu üç yudumda içmelidir ve her yudum arasında nefes almalıdır.

3. Su kabının içine doğru solumamalıdır.

Ebu Hüreyre (ra) anlatıyor:

“Resûlullah (asm) buyurdular ki:

‘Biriniz su içerken kabın içine solumasın. Tekrar yudumlamak isteyince kabı ağzından uzaklaştırıp nefes alsın sonra dilerse yeniden içsin.”

4. Suyu içtikten sonra ‘Elhamdülillah’ demelidir.

5. Baş açık su içmemelidir. Mekruhtur.

6. Suyu oturarak içmelidir. Ayakta içmek mekruhtur. Özellikle yürürken yemek ve içmek sağlık için çok zararlıdır ve kıyamet alâmetlerindendir.

7. Cam bardakta su içmek sünnettir.

İbn ü Abbas (ra) anlatıyor:

“Resûlullah (asm)’ın , cam bir bardağı vardı, suyu onunla içerdi.”

8. Çeşmelerden ve gözelerden avuç ile su içmek sünnettir.

İbn ü Ömer anlatıyor:

“Resulullah (asm) yüzükoyun yatarak dudaklarımızla su içmemizi yasakladı. Keza, tek bir avuçla, avuçlayarak içmemizi de yasakladı ve buyurdu ki:
‘Sakın sizden kimse köpeklerin içtiği gibi suyu dudaklarıyla içmesin!

Allah’ın gazabına uğrayan kavim gibi tek eliyle de içmesin. Suyu çalkalamadıkça geceleyin de içmesin, ağzı kapalı ise çalkalamaya gerek yok. Kim kapla içmeye muktedir olduğu halde, tevazuyu düşünerek eliyle içerse Allah, parmakları adedince sevap yazar. Bu (avuç) Hz. İsa (as)’ın kabı idi. Çünkü O, kadehi atmış ve:
‘Öf! Bu, dünya ile beraberdir!’ demiştir.”

9. Suyun iyisini bulup içmek sünnettir.

10. Suyu içerken kıbleye dönmek de sünnettir.