KASTAMONUR.COM Sırlar ve Nurlar Şehrinden
Tasviri Cümle
İsmet Özel, sağ olsun kötü komşu insanı ev sahibi yaparmış, ben de bu vesile ile Türk edebiyatında pek çok az yapılmış üslûb ve kullanılan dil konusunda araştırmalar yaptım, Bediüzzaman’ın edebiyatımızda hele din anlatımında kimsenin kullanmadığı bir anlatım dili özelliklerini gördüm.
Fikri yapısı itibariyle gerçekçi, realist olan Bediüzzaman’ın ifade tarzı, edebiyatı tasviri bir edebiyattır. O harici âlem ile çok yakından ilgilidir, eserlerinde muhakemeyi besleyen en önemli unsurdur. İnsanın düşünce hayatının, dini hayatının temalarının ifadesinde dış dünya önemli bir yere haizdir. Onun ifadesinde tabiat bir modeldir. İnsanla tabiat biri tohum ise öbürü ağaç mesabesindedir. Tabiat insan zihninin bütün olgu ve olaylarına, değer değerlendirmelerine gereken malzemeyi verir. İşte tabiatı bu şekilde kullanmaya edebiyatta tasviri anlatım denir.
Sembolizm müphemi, kapalıyı, korkutucuyu anlattı. Romantizm duyguların tezahürlerini ifade etti. Ama realizm insanı birlikte olduğu tabiat ile birlikte ifade etti. Tasavvuf ve divan şiirinin soyut anlatımı yerine realizm insanı içinde yaşadığı tabiatla birlikte düşündü. Bediüzzaman’ın bu tarz anlatımı seçmesi de ayrı bir araştırma konusu. Bediüzzaman’ın ifadeye getirdiği yenilik, özne, yüklem, nesne unsurları ve kattığı harici alem fikri ayrı bir araştırma konusudur.
Dördüncüsü: Kader, ilim nevindendir. İlim, mâlûma tâbidir. Yani, nasıl olacak, öyle taallûk ediyor. Yoksa, mâlûm, ilme tâbi değil. Yani, ilim desâtiri, mâlûmu, haricî vücud noktasında idare etmek için esas değil. Çünkü, mâlûmun zâtı ve vücud-u haricîsi, irâdeye bakar ve kudrete istinat eder.
İlk kısımdaki esas cümle daha sonra gelen harici âlemden alınan örneklerle müşahhas hale getirilmiştir. Yani elle tutulur, üzerinde düşünülür bir bahis haline getirmiştir.
Hem, ezel, mâzi silsilesinin bir ucu değil ki, eşyanın vücudunda esas tutulup ona göre bir mecburiyet tasavvur edilsin. Belki, ezel, mâzi ve hal ve istikbâli birden tutar, yüksekten bakar bir ayna-misâldir. Öyle ise, daire-i mümkinât içinde uzanıp giden zamanın mâzi tarafında bir uç tahayyül edip, ona “ezel” deyip, o ezel ilmine, eşyanın tertiple girmesini ve kendisini onun haricinde tevehhüm etmesi, ona göre muhâkeme etmek hakikat değildir.
Yukardaki cümlede kaderin soyut hakikatı somut harici alem örnekleri ile göz önüne getirilmiştir. İşte bu tasviri anlatımdır. Ezeli anlatırken bildiğimiz zaman üzerinde yani ezel gibi soyut görünen bir bahsi zaman gibi harici âlem özelliği kazanmış bir şeyle ifade eder.
Şu sırrın keşfi için şu misâle bak: Senin elinde bir ayna bulunsa, sağ tarafındaki mesafe mâzi, sol tarafındaki mesafe müstakbel farz edilse, o ayna yalnız mukabilini tutar. Sonra, o iki tarafı bir tertib ile tutar; çoğunu tutamaz. O ayna ne kadar aşağı ise, o kadar az görür. Fakat, o ayna ile yükseğe çıktıkça, o aynanın mukabil dairesi genişlenir; git gide, bütün iki taraf mesafeyi birden, bir anda tutar. İşte şu ayna, şu vaziyette onun irtisâmında, o mesafelerde cereyan eden hâlât birbirine mukaddem muahhar, muvâfık muhâlif denilmez. İşte, kader, ilm-i ezelîden olduğu için; ilm-i ezelî, hadîsin tâbiriyle, manzâr-ı âlâdan, ezelden ebede kadar Her şey, olmuş ve olacak, birden tutar, ihâta eder bir makam-ı âlâdadır. Biz ve muhâkemâtımız, onun haricinde olamaz ki, mâzi mesafesinde bir ayna tarzında olsun
Bu son cümlede harici âlem fikri daha da netleşmiştir. Son cümledeki işte ondan önceki harici âlem örnekleri sonrası sonucu belirlemek için kullanılmıştır.
Öldükten sonra dirilme haşir konusunda en önemli eserleri Haşir risalesi, Yirmi sekizinci söz ikinci makamında, ve lasiyyemalardır. Bu eserlerdeki bütün anlatımlar hariç alemden alınan gözlemlerle ifade edilmiştir.
“Onuncu söz bütün hakaikiyle yirmi sekizinci söz ikinci makamında, lasiyemalardaki bütün berahiniyle gurup etmiş güneşin sabahleyin yeniden tulu edeceği derecesinde bir katiyetle göstermiştir ki Hayat-ı dünyeviyenin gurubundan sonra şems-i hakikat hayat-ı ureviye suretinde çıkacaktır. “Sözler 533
Yirmi ikinci sözün ikinci makamı tamamenharici alem ile tevhid akidesini birlikte götürür. Bak diye söylenen emirler insan ile harici âlem arasında bağ kurmak içindir. İşte bu tasviri unsurdur.
Bak şu kâinat bostanına, şu zeminin bağına, şu semanın yaldızlarla yaldızlanmış güzel yüzüne dikkat et. Göreceksin ki ..294
Bak şu kainat-ı seyyalede şu mevcudat-ı seyyarede çevelan eden zihayatlara , göreceksin ki ..295
Bak şu semavatın denizinde yüzen ve şu zeminin yüzünde serpilen rengarenk mevcudata ve çeşit çeşit masnuata dikkat et göreceksin ki .. 296
Bak nasıl sahife-i arz üstünde Zat-ı Ehad-ı Samed’in hatemlerini az dikkatle görebilirsin. Başını kaldır gözünü aç, şu kainat kitab-ı kebirine bir bak, göreceksin ki ..302
Nasıl ki bir tarlada ekilen bir nevi tohum delalet eder ki .. 304
Fenzur ila aşari rahmetillahi keyfeyühyil arda bademevtiha inne zalika lemühyilmevta ve hüve ala külli şeyin kadir
Bu meşhur ayeti ki onun da kurgusu tasviri cümledir,19 yüzyılda batının keşfettiği tasviri cümle Kur’an ‘da asırlar önce mevcut.
Evet zeminin diriltilmesinde üç yüz bin haşrin nümunelerini bir kaçgün zarfında yapan, gösteren kudret-i Fatıraya elbette insanın haşri ona göre kolay gelir. Mesela Gelincik Dağını ve Süphan Dağını bir işaretle kaldıran bir Zat-ı Muciznümaya, şu dereden yolumuzu kapayan şu koca taşı kaldırabilir misin? Denilir mi? Öyle de gök ve dağ ve yeri altı günde icad eden ve onları vakit bevakit doldurup boşaltan bir Kadir-i Hâkime, bir Kerim-i Rahim’e “ ebed tarafından izhar edilmiş serilmiş, kemdi ziyafetine gidecek yolumuzu seddeden şu toprak tabakasını üstümüzden kaldırabilir misin? Yeri düzeltip bizi ondan geçirebilir misin ? istibad suretinde söylenir mi ?(Sözler 301)
Tasviri cümleyi bütün bahislerin bel kemiği haline getiren, onunla canlı noktalama işaretleri ile bahse heyecan sentaksı veren Bediüzzaman’ın bu üslubu çok sayın yazarın hangi eserinde var, onda olmadığı gibi Tanzimattan günümüze bütün üdebanın alayı bu tasviri üslubu kullan mışmıdır?
Bediüzzaman’ın eserlerinin her sahifesi mutlaka bir realitenin, bir temanın, bir hakikatın , sarih ve güzel makesidir.Herhangi bir şeniyyeti tasvir etmek Bediüzzaman’ın melekesidir.
Bu tasviri üslub aklın ve muhakemenin dili ile tabiatı birleştiren bir üslubdur.utanmadan insanlar onda ne buluyor demek bilmeden kıskançlıktan söylenmiş Dadaist bir sözdür. Be diüzzaman hem güzel konuşur ve yazar ve tabiatla kur’an’la insanla müzdeviç yorumlar ve hakikatler ortaya koyar.
Türk edebiyatında tasviri nesrin üstadı Bediüzzaman’dır aksini isbat edenler metinlerini alsın gelsinler, tartışalım.
Bütün bir Risale-i Nur böyle tasviri metinlerden oluşur.
- Çanakkale Şehitlerine - 18 Mart 2023
- 12 Mart Erzurum’un Düşman İşgalinden Kurtuluşu ve İstiklâl Marşı - 11 Mart 2023
- Mustafa Kavurmacı ile İlgili Bir Hatıra - 20 Kasım 2022
- Zafer Ayı Ağustos - 28 Ağustos 2022
- Kırkıncı Hoca, Hikmet Parıltıları - 22 Temmuz 2022
- Orhan Pamuk Maceram - 28 Ocak 2022
- Bir Yayıncıdan Rica - 3 Kasım 2021
- Resim ve Heykel Sanatı ve Denizli - 25 Ekim 2021
- Türkiye’nin Romanı Olarak Gün Doğmadan.. - 20 Ekim 2021
- Henri Troyat ve Lev Tolstoy Biyografisi - 9 Eylül 2021
