KASTAMONUR.COM Sırlar ve Nurlar Şehrinden
Yatırım Zamanı
Prof.Dr. Serkan DİLEK
Kastamonu Üniversitesi
Halkın arasına karıştığımda “Faizler düşük” dediğimde genelde itiraz ile karşılaşıyorum. “Hocam! Mevduat faizi %17-18, Tüketici kredi faizi %21-22. Bunlar düşük mü?” diye halkımız itirazını belirtiyor. Bu konuyu mümkün olduğunca basit biçimde anlatalım. Faizler iki çeşittir. Biri nominal diğeri reel faizdir. Örneğin; %17-18’lik mevduat faizi nominal faizdir ama bu aslında gerçek faiz değildir. Esas faiz reel faizdir. Reel faiz, nominal faizin enflasyondan arındırılmış halidir. Enflasyon %1-%2 civarı olan ülkelerde nominal faiz ile reel faiz arası fark önemli olmayabilir ama Türkiye gibi yüksek ülkelerde enflasyon kesinlikle dikkate alınmalı yani reel faize dikkat edilmelidir. 1970’den beri Türkiye’de enflasyon %8’in altına inmedi.
Reel faiz konusunu biraz daha açıklayalım. Enflasyon %70 ve nominal faizin %17-18 olduğunu varsayalım. Biriktirdiğiniz parayı bankaya vadeli mevduata yatırır mısınız? Bence öyle bir niyetiniz varsa vazgeçin. Nedenini açıklayalım. Enflasyon, fiyatlar genel seviyesindeki yüzde artıştır. Yani bir malın fiyatı bir sene sonunda %70 artacaktır. Kimi malın fiyatı %50 kimisinin %100 artabilir, ama ortalaması %70’dir. Yani elinizde 100 TL var. Bunu vadeli mevduata yatırırsanız nominal faiz %17 iken paranız bir senelik vade sonunda 117 TL olacaktır. Ama aynı 100 TL ile ev, arsa, araba, altın vb alırsanız bir sene sonunda aldığınız mal ortalama 170 TL olacaktır. Bu durumda paranızın 117 TL mı yoksa 170 TL mı olmasını istersiniz? Paranızı eğer vadeli mevduata yatırırsanız 170 TL yerine 117 TL’nız olur yani 53 TL kaybınız olur. İşte bu nedenle nominal faiz değil, reel faiz kullanılır. Reel faiz, nominal faizin enflasyondan arındırılmış kısmıdır. Yani enflasyon %70 ve nominal faiz %17 iken reel faiz negatiftir.
Yukarıdaki örnekte açıkladığımız gibi paranızı vadeli mevduata yatırmak sizin zararınızadır. Peki bankadan kredi çekip mal almak karlı mı? Onu da hesaplayalım. Kredi faizleri %21-22 civarında… Bankadan bankaya değişir, ama vadeli mevduat faizi düşük ve kredi faizleri biraz daha yüksektir. Bankadan 100 TL çektinizse bir sene sonunda ödemeniz gereken miktar 122 TL’dır. Çektiğiniz krediyle ev, arsa, otomobil, altın, gümüş vb alırsanız bir sene sonunda bunun değeri ortalama 170 TL olacaktır. Yani bir sene sonunda aldığınız malı 170 TL’ya satıp bankaya 122 TL’yi öderseniz elinizde 48 TL kar kalacaktır. Demek ki bu sefer de kredi çekip yatırım yapmak, mal satın almak karlı.
Kısaca her iki durum da reel faizlerin negatif faizlerin negatif olduğunu düşünüyor. Örneğin; enflasyon %70; nominal faiz %20 ise reel faiz eksi %50’dir. Bu aslında işadamlarının neden çıldırmış gibi ihracata yönelik fabrika açma, yatırım yapma hevesini de açıklıyor. Bu nedenle de Türkiye’de Organize Sanayi bölgelerinde her gün yeni fabrikalar açılıyor. Son 12 aylık ihracat rakamı 240 milyar$’ı aştı.
Türkiye’de negatif reel faiz varken Dünya’da diğer ülkelerde durum nasıl? Türkiye kadar olmasa da Dünya’daki diğer ülkelerde de negatif reel faiz görülüyor. Örneğin; Avrupa ve ABD’de enflasyon %7-10 arasında iken nominal faizler %1-2 civarında.. Diğer bir ifadeyle onlarda da negatif reel faiz var. Tarihi süreçte baktığımızda ise onlarda reel faiz yan negatif olmuş, pozitif olduğu zamanlarda da çok düşük olmuş. Türkiye ise Müslüman bir ülke olmasına rağmen hep pozitif reel faiz vermiş. 2002 ve öncesinde gecelik repo faizlerinin %7500’leri gördüğü bile olmuş. Batılı ülkelerin genelde negatif reel faiz verirken Türkiye ve diğer gelişmekte olan ülkelere pozitif reel faizi tavsiye etmesi hakkında yorum yapmayalım. Sadece şunu söyleyelim. Pozitif reel faiz olduğunda Türkiye’ye portföy yatırımları, sıcak para akışı olur. TL aşırı değerlenir. Aşırı değerli TL ile Türkiye potansiyelinin çok altında ihracat yapar. İşsizlik yüksek olur.
Daha sonraki yazılarımda Yüksek reel faiz ve aşırı değerli TL’nin zararını ele alacağım. Ama size kısaca tavsiyem şu… Reel faizler bu kadar düşükken paranızı vadeli mevduata yatırmayın, yatırım yapın. İmkanınız varsa ihracata yönelik sanayi işletmesi açın. Eğer yoksa da diğer yatırımları düşünün.
- Faizin Düşük Olması İyi mi? - 17 Mayıs 2022
- Yatırım Zamanı - 10 Mayıs 2022
- Enflasyon ne olacak? - 1 Mayıs 2022
- Kastamonu Nüfus ve Göç Sorunu? - 27 Mart 2022
- Kastamonu’da Konut Piyasası - 16 Mart 2022
- Kastamonu Sanayisi Nereye? Diğer İller Nereye? - 26 Şubat 2022
- Üniversite Gelişiyor Kastamonu Gelişiyor - 13 Şubat 2022
- Kastamonu’nun İhtiyacı Girişimci - 6 Şubat 2022
